سهم ایرانیان در عرصۀ دریانوردی
بسیاری از ابزار های دریانوردی و کشتی رانی توسط ایرانیان اختراع شده است . کهن ترین سند دریانوردی ایرانیان مُهری است که در چغازنبیل خوزستان به دست آمده است . تاریخ تمدن ناحیۀ چغازنبیل به شش هزار سال پیش از میلاد می رسد . این مُهر گِلی یک کشتی را با سرنشینانش نشان می دهد . در این کشتی یک سردار پیروز ایرانی بازگشته از جنگ نشسته و اسیران زانو زده در جلوی او دیده می شوند . در این مهر یک گاو نر و یک پرچم هلالی شکل هم دیده می شوند . نقش های برجسته پاسارگاد نمایانگر توانمدی دریایی ایرانیان و فرمانروایی ایشان بر هفت دریاست .
امّا اختراع های ایرانیان در عرصه دریانوردی :
قطب نما : در مورد اختراع قطب نما روایت های زیادی وجود دارد . تنی چند از دانشمندان اختراع آن را به چینی ها و یا حتّی ایتالیاییها نسبت می دهند امّا بیشتر دانشمندان متفق القولند که قطب نما به وسیلۀ ایرانیان ساخته شده است . قطب نمای ایرانی بر خلاف قطب نمای چینی که 24 جهت داشت دارای 32 جهت بوده است عدد 32 در قطب نمای ایرانی علاوه بر نشان دادن وقت بیشتر نمایانگر آشنایی ایرانیان با اعداد در مبنای 2 و دانش ریاضی پیشرفتۀ آنان است .
سکان : اختراع فرمان کشتی (سکان) از سوی تمامی دانشمندان بدون استثناء به ایرانیان نسبت داده شده است در روایتها و داستان های ایرانی چنین آمده است که سندباد ناخدا و دریانورد پر آوازۀ ایرانی اهل بندر سیراف ، سکان را اختراع کرده است . نامه ای نیز از معاویه به فرماندۀ نیروی دریایی مسلمانان در دریای مدیترانه بر جای مانده که در آن از مزایای این اختراع ایرانیان و برتری کشتی های ایرانی دارای سکان به کشتی های رومی سخن گفته است .
ـ عمق یاب و مسافت یاب
رهنامه ها : راه نما ـ نقشه ها یا نوشته هایی بودند که در آنها کلیۀ اطلاعات مربوط به دریانوردی ثبت و مستند شده بود . ایرانیان از روزگار باستان مبتکر و صاحب رهنامه هایی بودند که به کمک آنها دریانوردی می کردند . رهنامه های ایرانیان اطلاعات و آگاهی هایی در مورد بنادر و جزایر ، گاه شناسی و جهت یابی جریان های دریایی ـ هوایی و ابزار های دریانوردی و . . . در برداشته اند .
پیل الکتریکی : در سال 1330 خورشیدی باستان شناس آلمانی ویلهلم کونیک و همکارانش در نزدیکی بیستون ابزار هایی از دوران اشکانیان یافتند . پس از بررسی معلوم شد که این ابزارها پیل های الکتریکی هستند که به دست ایرانیان در دوران اشکانیان ساخته شده و به کار برده می شده اند . اولین پیل تیسفون را Baghdad Batery نامیدند . جالب است بدانید که برای اروپاییها پذیرفتنی نبود که ایرانیان 1500 سال پیش از گالوای ایتالیایی (1786 میلادی) پیل الکتریکی را اختراع کرده باشند . ایرانیان از این پیل الکتریکی جریان برق تولید می کردند و از آن برای آبکاری اشیاء زینتی سود می جستند . امّا در پهنۀ دریانوردی ایرانیان از این اختراع جهت آبکاری ابزار های آهنی در کشتی و جلوگیری از زنگ زدن و تخریب آنها استفاده می کردند .
چکیده نویسی : در دربار پادشاهان ایرانی گروهی از دبیران وظیفه داشتند که گزارش های رسیده از اطراف کشور را کوتاه نوشته کرده و به مقامات بالاتر ارائه دهند . در امر دریانوردی و کشتی رانی هم نیاز دریانوردان ایرانی در به همراه داشتن چکیده ای از سفر های پیشین دیگر دریانوردان در مسیر های دریایی باعث گسترش این فن در میان دریانوردان بوده است .
پزشکی دریایی : در سفر های دریای اکتشافی در زمان هخامنشیان انجام می شد ، همواره پزشکانی با کاروان های دریایی همراه بودند که وظیفۀ مراقبت های پزشکی دریانوردان را بر عهده داشته اند . در دانشگاه جندی شاپور در دورۀ ساسانیان هم بخشی به گردآوری اطلاعات دربارۀ بیماری های دریانوردان و راه های درمان آنها اختصاص داشته است . نخستین کتابی که دربارۀ بیماری های دریانوردان و درمان آنها نوشته شد بخشی از کتاب جامع فردوس الحکمه است که توسط علی بن ربان تبری (تبرستانی) پزشک ایرانی گردآوری و تألیف شده است .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 68صفحه 19