مجله نوجوان 173 صفحه 24

حامد قاموس مقدم تماشا خانه قصة غمگین ِ شادی ! طنز و کمدی و خنده برای مردم ایران، همیشه جذّاب و دلخواه بوده است. در طول تاریخ به دلیل فشارها و مشکلاتی که معمولاً از طرف دولتهای داخلی و دشمنان خارجی بر مردم ایران وارد شده است، شرایط اجتماعی و اقتصادی، فرصت خندیدن را از مردم گرفته است و آنچه بیش از هر چیز گریبان مردم را گرفته، اشک و آه و عقدههایی بوده که گلوی آنها را فشرده است. در این میان طنز و کمدی موقعیتی خوب برای مردم بوده که از آن استقبال خوبی هم شده است. از سوی دیگر معمولاً به دلیل همان فشارها نبودن آزادیهای فردی، انتقادها و حرف دل مردم در مجرای طنز جاری می­شد تا امنیت آنها را تأمین کند و همچنین حرف دلشان را به گوش دیگران برساند. واژه­ای به نام «تماشا » امروز از هر بچّه کوچولویی که تازه زبان باز کرده است، بخواهید «تماشا» کند، چشمان کوچک معصومش را به چشم شما می­دوزد و زُل زُل شما را نگاه می­کند و حتماً پیش خودش به چند و چون عقل شما فکر می­کند. سالهایی دور « تماشا » به معنی «قدم زدن » بود. کم کم این کلمه به مفهوم «تفرّج و تفریح » و « دیدن هر چیز دیدنی » به کار می­رفت. بعدها واژة «تماشا » به مجموعة خرده نمایشهایی گفته می­شد که در تجمع عصرانة مردم در میدانها بازی می­شد و عبارت بود از بازیهای مسخرگان و رقص آواز هجو آلود مطربهای دوره گرد. انواع معرکه یا هنگامهها از جمله بازیهای دلقکان و لودهها و لوطیها و به رقص آوردن جانورانی چون خرس و گرگ و غیره و وا داشتن آنها به تقلید، بند بازی و چشم بندی. کلمة « تماشاگاه » « تماشاخانه » هم که به معنای جایگاه اجرای این نمایشهاست، از همین کلمه به وجود آمده است، مردم کوچه و بازار به اجراکنندگان این نمایشهای سرگرم کننده، «لوطی » می­گفتند و در زبان ادبی به آنها « بازیگر » می-گفتند. دانشمندانی مانند فارابی،ابن سینا، ابن رشد و ابوبشر حتی سعی کردند کتابهای یونانی-ای را که در مورد نمایش بود به عربی ترجمه کنند و اصطلاحات نمایشی را به صورت علمی ترجمه کنند ولی مردم عامی از کلمات ابداعی خودشان استفاده می-کردند و کاری به کار آنها نداشتند.