مجله نوجوان 187 صفحه 27

ایرانیان، سخن رانده شده است. قدمت و پیشینۀ این رشته از دانش و فن مهندسی ایرانیان را از سروده­های فردوسی می­توان دریافت. فردوسی از جمشید، پادشاه پیشدادی، به عنوان نخستین انسانی که هنر غواصی و صنعت کشتی­سازی و دریانوردی را به دیگران آموخت، نام برده است. می­توان دریافت که دانشمندان ایرانی در دورۀ تابندگی نژاد آریا که در شاهنامۀ فردوسی به نام دورۀ پادشاهی جمشید نام برده شده است، موفق به اختراع کشتی و فنون دریانوردی و دریاپویی شده­اند. کشتی­رانی در آبهای ایران از دیرباز انجام می­شده و با توجه به این سنت دریانوردی، نیاز به کشتی­سازی و سود جستن از ابزارهای دریانوردی در ایران وجود داشته است. نخستین کشتیهایی که در رودخانه­های میان­رودان آمد و شد می­کردند، به شکلهای گوناگون ساخته می­شدند و ابزار حرکت دادن آنها پارو بوده است. ناو جنگی نبردناوهای ایرانی در زمان هخامنشیان، بزرگترین کشتیهای جنگی زمان خود بودند که سه ردیف پارو­زن و بادبان داشتند و با سرعت 80 میل دریایی در روز حرکت می­کردند. هر نبردناو شامل 200 جنگجو بود که 30 نفر از آنها سربازان زبدۀ فارسی و تکاور بوده­اند. نیروی دریایی ایران در زمان ساسانیان نیز قدرت مطلق در دریای پارس و اقیانوس هند بوده که زیر بنای فرهنگ دریانوردی و دریاپویی مسلمانان را تشکیل داد. استرلاب استرلاب، ابزاری بوده که در جهان باستان برای تعیین وضعیت ستارگان نسبت به کرۀ زمین به کار می­رفته است. استرلاب، در سه گونۀ استرلاب خطی، استرلاب صفحه­ای و استرلاب کروی ساخته می­شد. قطعات استرلاب نسبت به یکدیگر حرکت می‏کنند و می­توانند جهت ستارگان، ارتفاع جغرافیایی آنها و فواصل نسبی را مشخص کنند. استرلاب در دریانوردی، برای جهت­یابی به کار می­رفت. استرلابهای ایرانی از برنج و آلیاژهای دیگر مس ساخته می­شد. هرچند پاره­ای مورخان اختراع اولیۀ استرلاب را به یونانیان و فینیقیان نسبت می­دهند اما سهم دانشمندان ایرانی در اختراع انواع گوناگون استرلاب و تکامل و افزودن بخشهای مختلف آن، انکارناپذیر است و از سوی تمامی تاریخ­نگاران ثبت شده است.