برخورد می کنند و این افراط را تا حدّ خرافه پیش می برند و حتی به دلیل اینکه مشکل جسمانی خود را تقدیر الهی می داند در مقابل راههای پزشکی برای حل مشکل مقاومت می کند. در مقابل، شهرام فردی لاقید و بی بند و بار است که از انجام دادن هیچ عمل زشتی ابایی ندارد.
البته در کنار این کاراکترهای اغراق شده، پیشنماز مسجد محل و برادر کوچک تر دو قلوها که عضو بسیج است نیز حضور دارند. این حضور بجا برای تعدیل داستان و نشان دادن راه صحیح در نظر گرفته شده است.
اگر بخواهیم از نگاه فیلمساز به این اثر نگاه کنیم می توانیم نفرت او را از هر دو گونة موجود در فیلم یعنی هم بهرام و هم شهرام ببینیم. درحقیقت جامعه ای را که سهیلی در نظر گرفته است همان دسته مشترک دو برادر است یعنی جایی که اعتقادات افراطی و اعمال تفریط آنها به صورت مشترک انجام می شود. به خوبی می توان از این نمایش افراط و تفریط دریافت که سهیلی قصد ارائه یک فیلم کمدی را نداشته است و بیشتر دلش می خواسته این رفتارها را به سخره بگیرد و آنها را هجو کند. همانطور که می دانید درواقع هجو کردن یک موضوع این است که زشتیهای یک مسئله را برجسته کنند و از سرتلخی به آن بخندیم.
روحانی این فیلم در واقع حلال این مشکل است و ما بردار کوچکتر را که دست پروردة روحانی است و در مکتب او آموزش یافته است انسانی متعادل می بینیم که هم به عبادت فردی و جمعی خود اهمیت می دهد و هم به مادرش بیشتر از آن دو خدمت می کند و هم اینکه در کل انسانی آرام متعادل و موفق است. البته وصله های ناجور و بی ربطی هم در فیلم وجود دارد مانند برادر بزرگتر که قصاب است و آنها را در بیابان رها می کند. شاید به نظر برسد که برخی از صحنه های فیلم زیادی اغراق شده هستند مانند سکانسی که بهرام و شهرام درون قبر می خوابند تا تزکیه شوند ولی این اساس کار فانتزی است که با درشت نمایی صحنه هایی از فیلم و داستان بیننده را متوجه نامعقول بودن عملی بکند.
البته کارگردان مانیفست یا بیانیة خود را در همان ابتدای فیلم و در سکانس کلانتری به خوبی اعلام می کند یعنی مشخص می کند که اگر بهرام در میان جمعیت رقصیده است در واقع کاری ارادی انجام داده است و حتی شهرام که دو قلوی چسبیده به او هست نمی تواند او را وادار کند که در مجلس فسق و فجور شرکت کند. سهیلی برای اینکه نشان دهد برای فیلم خود و کار خود ارزش قائل است در صحنه ای از کلانتری این دو برادر را به شکل نیم عریان نشان می دهد. و درگیری مناسب این بهم چسبیدگی را به زیبایی به تصویر می کشد و در طول فیلم نیز تقریباً در تمام صحنه های این مسئله را رعایت می کند.
جواد رضویان بازی فوق العاده ای از خود نشان نمی دهد و حتی شفیعی جم نیز چیز جدیدی برای ارائه دادن ندارد. سایر بازیگردان هم در مسیر و روال همیشگی خود حرکت می کنند، مانند فتحعلی اویسی، رضا فیض نوروزی، بهاره رهنما و حتی شهرام قاعدی با آن گریم خاص خود.
این مسئله ثابت می کند که سعید سهیلی آشنایی خوبی با مقولة طنز ندارد موفق ترین سکانس فیلم را از نظر اجرایی بتوان صحنه های تشیع جنازه و ختم دانست. اگر کارگردان در زمینة طنز خلاقیت خاصی داشت می توانست از این بازیگران کمدی خارج از کلیشه های قبلی بازی جدید و منحصر به فردی بگیرد و برای مثال برای شفیعی جم که یکی از استادان تیپ سازی در سینما و تلویزیون ایران است. شخصیتی جدید و منحر به فرد طراحی کند، ولی این کوتاهیها باعث شده است که بینندگان تنها شاهد روایت داستان باشند و نه چیز دیگری.
سوژه و داستان فیلم یکی از بدیعترین داستانهای سینمای ایران است که با برخورد نامناسب و عجولانه در اجرا نتوانسته است خود را در جایگاهی که شایسته است ارائه دهد . اینکه یک کارگردان دست به ساخت یک فیلم کمدی بزند چیز بدی نیست ولی استفاده از چند مشاور در این امر می توانست این کار را به یکی از ماندرگارترین فیلمها تبدل کند .
با این وجود فیلم چارچنگولی ارزش یک بار دیدن را دارد. و بیش از آنکه به عنوان یک فیلم سرگرم کننده کاربرد داشته باشد. به این درد می خورد که تلنگری به ذهن ببیننده بزند تا ببیندة فیلم نه به راه افراط برود نه در تفریط سقوط کند بلکه در راه تعادل را پیش بگیرد و بتواند خود را در مسیر رستگاری حفظ کند.
دوست نوجوانان
سال پنجم / شماره 9 پیاپی 221 / 23 خرداد 1388
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 221صفحه 23