بسمه تعالی
یکی از آثار نفیس در مبحث نبوت و ولایت، به طریقۀ محققان از عرفا و کمّل از حُکمای اسلامی، رسالۀ مصباح الهدایة إلی الخلافة و الولایة اثر سید سادات و اماجدالعرفاء و الفقهاء، قدوةالحکماء المتألهین، استاد محقق در حکمت متعالیه، مرحوم مبرور، حضرت امام خمینی، سقی الله تربته، می باشد. مرحوم امام خمینی کتاب سرّ الصلوة، که بحق اثری است بینظیر، و شرح دعاء السحر، و اثر حاضر را به زبان عرفان - که لسان خاص این قبیل از آثار است و جز خامۀ کمل از ارباب عرفان هیچ قلمی را توانایی آن نیست که اثری قابل دوام و کتابی که حق مطلب
کتابمصباح الهدایة الی الخلافة والولایةصفحه 9 عرفانی را ادا نماید به وجود آورد - تصنیف فرموده اند. نگارنده در مقدمه بر شرح فصوص قیصری، که چاپ آن به پایان رسیده و تعالیق امام(قده) در حواشی همین شرح نفیس چاپ شده، در نحوۀ تفکر آن محقق عالیمقام در عرفانیات بحث و آثار آن جناب را ذکر کرده ام.
اهل حق و حقیقت به این اصل غیرقابل تردید نزد مردم دانا معترف اند که در گلزار معانی و حقایقی که چمن آرای فکر بشر به وجود آورده است هیچ گلی خوشبوتر و دلپذیرتر از گل عرفان نرسته است؛ و اگر در گلهای دیگر نفحه ای از این گل نرسیده باشد، عطری از آنها به مشام نمی آید؛ اگرچه بسیار بوده و هستند جُعَل صفتانی که از بوی روحانی و نفحۀ ربوبی این گل مانند شخص مبتلا به زکام که از عطر گل فرار می نماید مشمئزند.
در این اثر منیف از مباحث «توحید» و «علم الاسماء» و مسائل مهمی از قبیل بحث «بَدا» و «سرّ قدر»، علم حق به اشیا قبل از کثرت، به طریقۀ حکما نیز گفتگو شده است.
زبان کتاب رسا و زیبا و بهجت افزاست؛ مسائل غامض و مباحث عالیۀ نبوت و ولایت در عبارات نسبتاً کوتاه ولی رسا با مهارت تقریر شده است. مصنف عظیم همه جا به لسان خواص از عرفا با عبارات پرمعنا سخن می گوید؛ و سعی فرموده است که اثر خود را از صورت رساله در جلباب کتاب مبسوط درنیاورد، و از تعرض به مسائل غیرنافع احتراز نموده است.
در نحوۀ سیر یا سریان، و به عبارت دیگر، ظهور حقیقت «نبوت تعریفیه» و ولایت محمدیه و علویه در کافۀ ذراری وجود، مطالب دقیق و تحقیقی به قید تحریر آورده اند که خاص خواص و در بعضی از موارد ابتکاری است. مرحوم امام، أعلی الله درجته فی المراتب العلمیة و العملیة، در ذوق و سلیقۀ علمی و پرهیز از ذکر مطالب غیر لازم نظیر ندارند. یکی از علل جاذبۀ قابل توجه در آن بزرگ زمانه، علاوه بر نظم و ترتیب خاص در درس و بحث، جامعیت او بود. مردی که سالیان متمادی حوزۀ فلسفی منظمی داشت (تدریس شرح منظومه و اسفار حدود 15 سال) و سطوح فقه و اصول تدریس می فرمود، و در عرفان و تصوف نظری و عملی آثار باارزش تألیف نمودند، بعد از شروع به تدرس فقه و اصول خارج و اجتهادی، در اندک زمانی بهترین و گرمترین حوزه را به خود اختصاص دادند.
از قدیم الایام ابتلای به «تک علمی» موجب لطمۀ شدید به حوزه های علمیۀ شیعه بوده است. و افراد نادرِ در حداقلِ از قلیل هستند که در چندین علم استاد و ماهرند: علوم متفاوت، از «عرشی»، چون عرفان و حکمت متعالیه؛ و از «فرشی»، مانند علوم نقلیه.
آنچه که در این مقدمه مذکور افتاد، از حدود سی سال به این طرف در آثار خود به نحو متفرقه ذکر کرده ام. و در آثار عرفانی و کتب فلسفی، که طی سالیان متمادی منتشر ساخته ام، همه جا از آن بزرگ یاد کرده ام؛ و از عنایات و الطاف آن بزرگوار نسبت به خود همیشه یاد می کنم. از برادر عزیز و سرور گرامی، حضرت حجةالاسلام، آقای حاج احمد آقا، ادام الله حراسته، متشکرم که این حقیر را در امری خیر شریک و به اداء واجبی موفق گردانیدند.
سیدجلال الدین آشتیانی
مشهد، 8 آذر ماه، سنۀ 1371
کتابمصباح الهدایة الی الخلافة والولایةصفحه 10