استحاضه و احکام آن

‏‏استحاضه و احکام آن‏

‏‏خون استحاضه غالباً زرد، سرد و رقیق می باشد و بدون فشار و گزش و سوزش خارج‏‎ ‎‏می شود و همان طور که گذشت گاهی دارای اوصاف حیض است. و حداقل و حداکثر‏‎ ‎‏ندارد. و هر خونی را که زن قبل از بلوغ یا بعد از یائسه شدن یا کمتر از سه روز ببیند و‏‎ ‎‏خون دمل یا زخم یا نفاس نباشد، خون استحاضه است اگرچه به این صورت کلی،‏‎ ‎‏استحاضه بودن آن بی اشکال نیست. وهمچنین اگر خونی معلوم نباشد از دمل یا زخم‏‎ ‎‏است، در صورتی که زن دارای زخم و دمل نباشد بنابر احتیاط (واجب) استحاضه است. و‏‎ ‎‏همچنین است اگر خون از ده روز تجاوز کند، لیکن در این صورت استحاضه و حیض‏‎ ‎‏مختلط شده که جهت تعیین آن ها باید به تفصیلی که در حیض گذشت رجوع شود.‏

‏‏و اما احکام استحاضه؛ استحاضه سه قسم است: قلیله، متوسطه و کثیره. قسم اول‏‎ ‎‏(استحاضۀ قلیله): آن است که پنبه آلوده به خون شود بدون آن که با نفوذ و فرو رفتن در آن‏‎ ‎
‏‎

‎‏از طرف دیگر نمایان شود. و حکمش آن است که برای هر نماز وضو گرفته و ظاهر فرج را‏‎ ‎‏در صورتی که آلوده شده بشوید و بنابر احتیاط (واجب) باید پنبه را عوض کرده یا‏‎ ‎‏تطهیر نماید.‏

‏‏قسم دوم (استحاضۀ متوسطه): آن است که خون در پنبه نفوذ کرده و از طرف دیگر‏‎ ‎‏نمایان شود ولی از پنبه به پارچۀ روی آن جاری نشود. و حکمش علاوه بر آنچه که در‏‎ ‎‏قلیله ذکر شد این است که (در هر شبانه روز) یک غسل برای نماز صبح بر او واجب است،‏‎ ‎‏بلکه بنابر اقوی برای هر نمازی که قبل از آن یا در بین آن خون استحاضۀ متوسطه ببیند،‏‎ ‎‏بنا بر این اگر بعد از نماز صبح مستحاضۀ متوسطه شود باید برای نماز ظهر و عصر غسل‏‎ ‎‏نماید و اگر بعد از نماز ظهر و عصر مستحاضۀ متوسطه شود باید برای نماز مغرب و عشا،‏‎ ‎‏غسل نماید.‏

‏‏قسم سوم (استحاضۀ کثیره): آن است که خون از پنبه به پارچۀ روی آن جاری شود. و‏‎ ‎‏حکمش علاوه بر آنچه در قلیله و متوسطه گذشت و علاوه بر لزوم تعویض پارچه یا‏‎ ‎‏تطهیر آن این است که باید برای نماز ظهر و عصر یک غسل دیگر انجام دهد و هر دو نماز‏‎ ‎‏را با هم بخواند و برای نماز مغرب و عشا نیز یک غسل نماید و هر دو نماز را با هم‏‎ ‎‏بخواند، این در صورتی است که خون استحاضۀ کثیره را قبل از نماز صبح ببیند، ولی اگر‏‎ ‎‏بعد از نماز صبح مستحاضۀ کثیره شود باید در آن روز دو غسل نماید؛ یکی برای نماز ظهر‏‎ ‎‏و عصر و یکی برای مغرب و عشا و اگر بعد از نماز ظهر و عصر مستحاضۀ کثیره شود، یک‏‎ ‎‏غسل برای نماز مغرب و عشا می کند. و ظاهر آن است که در صورتی دو نماز را با یک‏‎ ‎‏غسل می تواند بخواند که آن دو نماز را با هم بخواند، و با هم خواندن دو نماز، رخصت‏‎ ‎‏است نه عزیمت (یعنی اجازه دارد که چنین کند ولی لازم نیست)، پس اگر دو نماز را با هم‏‎ ‎‏نخواند باید برای هر نماز یک غسل بکند. بنا بر این از مطالب گذشته معلوم شد که‏‎ ‎‏استحاضۀ صغرا (قلیله) حدث اصغر است، مانند بول، پس اگر این استحاضه ادامه پیدا کرد‏‎ ‎‏یا قبل از هر نمازی از نمازهای پنجگانه حادث شود مثل حدث مستمر است، مانند‏‎ ‎‏سلس البول است، ولی استحاضۀ کبرا (کثیره) و وسطی (متوسطه) هم حدث اصغر و هم‏‎ ‎‏حدث اکبر می باشند.‏

‏
‏‎

‎‏مسأله 1 ـ ‏‏بنابر احتیاط (واجب) مستحاضه باید در وقت هر نماز با داخل نمودن پنبه و‏‎ ‎‏مانند آن و کمی صبر خود را وارسی نماید تا بداند از کدام قسم از اقسام مستحاضه است تا‏‎ ‎‏طبق وظیفه اش عمل نماید. و وارسی قبل از وقت کفایت نمی کند مگر آن که بداند وضعش‏‎ ‎‏تا بعد از دخول وقت تغییر نمی کند. و اگر وارسی امکان نداشت در صورتی که دارای‏‎ ‎‏حالت سابقۀ معلومی از قلیله یا متوسطه یا کثیره بودن باشد بنا را بر آن حالت گذاشته و‏‎ ‎‏طبق وظیفه اش عمل می نماید. و اگر چنین حالت سابقه ای نداشت باید قدر متیقن را‏‎ ‎‏بگیرد، پس در صورتی که نداند استحاضه اش قلیله است یا غیر آن باید کارهای استحاضۀ‏‎ ‎‏قلیله را انجام دهد و اگر نداند استحاضه اش متوسطه است یا کثیره باید کارهای استحاضۀ‏‎ ‎‏متوسطه را انجام دهد. و احتیاط (مستحب) آن است که به وظیفۀ سخت ترین حالتی که‏‎ ‎‏احتمال می دهد عمل نماید.‏

‏‏مسأله 2 ـ ‏‏در صورتی باید برای هر نماز وضو بگیرد و وظایف ذکر شده را انجام دهد‏‎ ‎‏که خون ادامه داشته باشد، پس اگر قبل از نماز ظهر، خون قطع شود باید فقط برای نماز‏‎ ‎‏ظهر وضو بگیرد و سایر وظایف را انجام دهد و برای نماز عصر و مغرب و عشا واجب‏‎ ‎‏نیست. و اگر بعد از نماز ظهر خون قطع شود، واجب است فقط برای نماز عصر وضو‏‎ ‎‏بگیرد و به همین منوال، بلکه اگر خون قبل از نماز ظهر قطع شود و برای نماز ظهر وضو‏‎ ‎‏بگیرد و تا مغرب و عشا وضویش باقی بماند با همان وضو، آن ها را می خواند و نیازی به‏‎ ‎‏وضو گرفتن مجدد ندارد.‏

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏بعد از وضو وغسل در صورتی که خون قطع نشود و یا ترس دیدن مجدد‏‎ ‎‏خون قبل یا در اثنای نماز را داشته باشد، باید فوراً نماز را بخواند، البته اگر مثلاً در اول‏‎ ‎‏وقت وضو بگیرد و غسل نماید و در وقت شروع وضو و غسل، خون قطع شود هرچند‏‎ ‎‏قطع شدن موقت باشد و بداند که خون تا آخر وقت نمی آید، جایز است نماز را‏‎ ‎‏تأخیر اندازد.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏بعد از وضو و غسل باید از بیرون آمدن خون در صورتی که ترس ضرر‏‎ ‎‏نباشد، با داخل نمودن پنبه یا غیر آن و بستن پارچه جلوگیری نماید، پس اگر در جلوگیری‏‎ ‎
‏‎

‎‏و بستن پارچه کوتاهی کرد و خون بیرون آمد باید نماز را اعاده کند، بلکه بنابر احتیاط‏‎ ‎‏(واجب) ـ اگر اقوی نباشد ـ باید غسل و وضو را هم اعاده نماید. اما اگر در اثر زیاد بودن‏‎ ‎‏خون ـ بدون کوتاهی ـ خون بیرون آید، مانعی ندارد.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏اگر استحاضه از مرتبۀ پایین تر به بالاتر تبدیل شود، مثل این که استحاضۀ‏‎ ‎‏قلیله، تبدیل به متوسطه یا کثیره شود یا استحاضۀ متوسطه مبدّل به کثیره گردد، این تغییر به‏‎ ‎‏نمازی که طبق وظیفۀ پایین تر خوانده است ضرری نمی رساند و لذا اعاده اش لازم نیست،‏‎ ‎‏ولی نسبت به نمازهای بعد، باید طبق وظیفۀ مرتبۀ بالاتر عمل نماید و همچنین است‏‎ ‎‏نسبت به نمازی که در اثنای آن این تغییر پایین تر به بالاتر پیدا شود، پس باید این نماز را‏‎ ‎‏رها کرده و طبق وظیفۀ بالاتر از نو بخواند، بنا بر این اگر قلیله بعد از نماز صبح متوسطه یا‏‎ ‎‏کثیره شود نماز صبحش صحیح است و نسبت به نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا‏‎ ‎‏مثل آن است که بعد از نماز صبح مستحاضۀ متوسطه یا کثیره شده باشد بدون آن که قبلاً‏‎ ‎‏قلیله باشد، پس باید در صورت اول (متوسطه شدن) یک غسل برای نماز ظهر و عصر‏‎ ‎‏بنماید و در صورت دوم (کثیره شدن) دو غسل: یکی برای نماز ظهر و عصر و یکی دیگر‏‎ ‎‏برای نماز مغرب و عشا بنماید بر خلاف این که قلیله قبل از نماز صبح یا در اثنای آن،‏‎ ‎‏متوسطه یا کثیره شود که باید برای نماز صبح غسل نماید، بلکه اگر قبل از تغییر به‏‎ ‎‏مرتبه بالاتر وضو گرفته باشد باید از نو وضو بگیرد، حتی اگر متوسطه بعد از غسل کردن‏‎ ‎‏برای نماز صبح کثیره شود باید از نو غسل نماید و در آن روز کارهای مستحاضۀ کثیره را‏‎ ‎‏انجام دهد، مثل آن که قبلاً مستحاضۀ متوسطه نبوده است. اما اگر استحاضه از مرتبۀ بالاتر‏‎ ‎‏به پایین تر تبدیل شود باید برای یک نماز کارهای مرتبۀ بالاتر و سپس کارهای مرتبۀ‏‎ ‎‏پایین تر را انجام دهد، بنا بر این اگر کثیره قبل از غسل کردن برای نماز صبح، قلیله شود و‏‎ ‎‏همچنان قلیله بماند باید برای نماز صبح غسل کند و برای نمازهای بعدی وضو کفایت‏‎ ‎‏می کند. و اگر کثیره بعد از نماز صبح، متوسطه شود، باید برای نماز ظهر غسل کند و برای‏‎ ‎‏نماز عصر و مغرب و عشا وضو کفایت می کند.‏

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏روزۀ مستحاضۀ قلیله صحیح است و در صحت آن وضو شرط نیست. اما‏‎ ‎‏غیر مستحاضۀ قلیله بنابر اقوی غسل های روزانه اش در صحت روزه اش شرط است. و در‏‎ ‎
‏‎

‎‏کثیره بنابر احتیاط (واجب) غسل شبی که فردایش روزه می گیرد، ترک نشود.‏

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏اگر قبل از طهارت (وضو، غسل) خون استحاضه قطع شود، باید تحصیل‏‎ ‎‏طهارت کرده نماز بخواند و اگر بعد از طهارت و قبل از خواندن نماز، خون به علت‏‎ ‎‏بهبودی از استحاضه قطع شود باید طهارت را اعاده کرده نماز بخواند. و همچنین است اگر‏‎ ‎‏خون به طور موقت به اندازه ای قطع شود که بتواند در وقت، وضو گرفته و نماز بخواند،‏‎ ‎‏ولی اگر به اندازۀ وضو گرفتن و خواندن نماز در وقت، خون قطع نشود، به طهارت اولی‏‎ ‎‏اکتفا کرده نماز می خواند. و همچنین است اگر در این که زمان قطع موقت خون برای انجام‏‎ ‎‏آن ها کافی است یا نه شک داشته باشد. و بنابر احتیاط (واجب) زنی که می داند زمان قطع‏‎ ‎‏خونش برای هر دو کافی است ولیکن نمی داند که قطع خون به علت بهبودی است یا‏‎ ‎‏به طور موقت، باید دوباره تحصیل طهارت کند. و اگر در اثنای نماز، خون به علت بهبودی‏‎ ‎‏و یا به اندازۀ تحصیل طهارت و خواندن نماز قطع شود باید دوباره تحصیل طهارت کرده‏‎ ‎‏نماز بخواند و اگر قطع خون به اندازۀ انجام آن ها در وقت نباشد همان نماز را تمام کند. و‏‎ ‎‏اگر بعد از نماز خون قطع شود گرچه به علت بهبودی باشد، بنابر اقوی اعاده بر او‏‎ ‎‏واجب نیست.‏

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏از آنچه گذشت احکام، اقسام و وظایف مستحاضه نسبت به نماز و روزه‏‎ ‎‏معلوم شد، و اما نسبت به سایر احکام: بدون اشکال، باید مستحاضۀ قلیله برای طواف‏‎ ‎‏واجب فقط وضو بگیرد و اگر متوسطه یا کثیره است باید علاوه بر وضو غسل هم بکند و‏‎ ‎‏بنابر احتیاط (واجب) وضویی را که قلیله برای نماز گرفته و قلیله بودنش ادامه دارد، برای‏‎ ‎‏طواف واجب کفایت نمی کند و همچنین وضو و غسل متوسطه و کثیره که به منظور نماز‏‎ ‎‏تحصیل شده برای طواف واجب کفایت نمی کند، خصوصاً اگر متوسطه، طواف واجب را‏‎ ‎‏در غیر وقت نماز صبح و یا کثیره طواف را در غیر سه وقت نماز انجام دهد، که در این دو‏‎ ‎‏صورت بنابر احتیاط (واجب)، صحت طواف آن ها مشروط به وضو و غسل مستقلی برای‏‎ ‎‏طواف است. و اما طواف مستحب از آن جایی که مشروط به طهارت نیست، به خودی‏‎ ‎‏خود احتیاج به وضو و غسل ندارد؛ گرچه مستحاضۀ متوسطه و کثیره برای وارد شدن به‏‎ ‎‏مسجد الحرام احتیاج به غسل دارند اگر قائل به وجوب آن شدیم. و اما مسّ نوشتۀ قرآن‏‎ ‎
‏‎

‎‏بدون اشکال برای قلیله بدون وضو و برای متوسطه و کثیره بدون وضو و غسل جایز‏‎ ‎‏نیست و بنابر احتیاط (واجب) وضو و غسلی را که به منظور نماز تحصیل کرده اند برای‏‎ ‎‏مسّ نوشتۀ قرآن کفایت نمی کند، پس باید برای خصوص آن وضو و غسل نمایند، البته‏‎ ‎‏ظاهر آن است که در حال خواندن نمازی که برای آن تحصیل طهارت کرده، تماس با‏‎ ‎‏نوشتۀ قرآن جایز است. و آیا مستحاضۀ کثیره و متوسطه در همۀ احکام، حکم زن حائض‏‎ ‎‏را دارد که بدون غسل آنچه بر حائض حرام است بر او حرام باشد، یا نه؟ بنابر احتیاط‏‎ ‎‏(واجب) قبل از آن که غسل استحاضه نماید، شوهرش با او نزدیکی ننماید، ولی ضمیمه‏‎ ‎‏کردن وضو به آن واجب نیست؛ اگرچه احوط (استحبابی) است و اگر پس از نماز قبل از‏‎ ‎‏آن که وقت نماز بگذرد، نزدیکی کند، غسلی را که برای نماز انجام داده کفایت می کند، اما‏‎ ‎‏اگر در غیر وقت نماز نزدیکی کند بنابر احتیاط (واجب) باید غسل مستقلی انجام دهد،‏‎ ‎‏همان طور که در طواف گفتیم. و اما توقف او در مساجد و داخل شدن در مسجد الحرام و‏‎ ‎‏مسجد النبی ‏‏صلی الله علیه و آله وسلم‏‏، بنابر اقوی بدون غسل جایز است؛ اگرچه احتیاط (مستحب) آن است‏‎ ‎‏که ـ چنان که در مورد نزدیکی با زن گذشت ـ بدون غسل مخصوص نماز یا غسل مستقل‏‎ ‎‏برای خصوص داخل شدن در مسجد در مساجد توقف ننموده و داخل مسجدین‏‎ ‎‏(مسجد الحرام و مسجد النبی) نشود. و اما صحت طلاقش ـ بدون اشکال ـ مشروط به‏‎ ‎‏غسل کردن نیست.‏

‏‏ ‏

‏‎

‎