دانش آموزان (یعنی مسلمان و ایرانی بودن محدود) و ندانستن زبان فرانسه و عربی ، مواجه بود . اما پس از گذشت یک سال ، محمود زبان فرانسه و عربی را به خوبی فرا گرفت . و در دروس دیگر هم استعداد سرشار خود را نشان داد ، به طوری که در سال دوم ، شاگرد اول مدرسه شد و جایزه دریافت کرد . جالب توجه این که نمره های محمود در زبان فرانسه ، بالاتر از نمرات هم شاگردی های فرانسوی الاصل او بود . این برتری درسی ، در سال های بعد نیز ادامه داشت ، تا جاییکه وضع محمود ، زبانزد معلمان و دانش آموزان گردید . او در سن یازده سالگی آموزش دوره ی متوسط را آغاز کرد . اما با شروع جنگ جهانی اول مدرسه ی فرانسوی بیروت تعطیل شد و محمود در منزل ، از یک معلم خصوصی درس یاد می گرفت و مادرش هم به او زبان فارسی یاد می داد و او را در یادگیری مسائل تشویق و یاری می کرد . او با آموزش زبان فارسی شروع به خواندن کتاب گلستان و بوستان سعدی ، غزلیات حافظ و قرآن کرد . استعداد و حافظه ی محمود به اندازه ی قوی بود که در یک تابستان ، توانست با مطالعه ی کتاب فرهنگ (آلمانی - فرانسه) زبان آلمانی را به خوبی یاد بگیرد . محمود بعد از آن زبان انگلیسی را هم خوب یاد گرفت و در کالج آمریکایی ثبت نام کرد و مشغول تحصیل شد . اما پولی که از ایران برای آن ها فرستاده می شد ، به دلایلی قطع شد ، در نتیجه وضع مالی و اقتصادی آن ها به مشکل برخورد . مادر محمود شروع به فروختن زیورآلات خود و وسایل قیمتی منزل کرد تا بتواند زندگی خود و فرزندانش را اداره کند . ولی کم کم این منبع درآمد به پایان رسید . مادر از این وضعیت سخت ناراحت بود ، با این که بچه ها او را دلداری می دادند ولی او طاقت نیاورد و از ناراحتی سکته کرد و سخت بیمار شد . آن ها در شرایط خیلی بدی قرار داشتند و مجبور بودند نان خشک جمع کنند و برای ادامه زندگی از آن ها استفاده کنند . اما علی رغم همه ی مشکلات ، محمود سال های تحصیلی خود را با موفقیت پشت سر می گذاشت و علاوه بر درس ، در رشته های مختلف ورزشی هم فعالیت داشت و مربی شنا شد . پس از پایان جنگ جهانی اول ، در مدرسه ی مهندسی فرانسوی بیروت ثبت نام کرد و تحصیلات خود را در آن مدرسه دنبال نمود . او در ایام تابستان ، با نقشه کشی و خدمت در یک موسسه ی راه سازی ، هزینه های زندگی و تحصیل خود را تامین می نمود و پس از سه سال دیپلم مهندسی دریافت کرد . سپس به دانشگاه آمریکایی که تحصیل در آن را ناتمام گذاشته بود بازگشت و پس از چهار سال با اخذ لیسانس در رشته های تاریخ ، ریاضی ، زیست شناسی و اختر شناسی فارغ التحصیل گردید . بعد از آن از بیروت به فرانسه رفت و در دانشکده ی برق مشغول تحصیل شد و با دریافت دیپلم مهندسی برق ، در راه آهن سراسری فرانسه مشغول به کار شد ، اما روح کنجکاو و استعداد سرشارش ارضاء نمی شد و با موفقیت چشمگیری در امتحان دشواری که پروفسور ((فابری)) از او گرفت ، محمود به دانشگاه سوربن فرانسه راه یافت و در دکترای رشته ی فیزیک تحصیلات خود را ادامه داد و طولی نکشید که او دکترای فیزیک را با درجه ی ممتاز دریافت کرد و به ایران بازگشت و در وزارت راه مشغول به کار شد . دکتر محمود حسابی ، پدر فیزیک نوین و چهره ی تابناک علوم جدید در ایران ، یکی از شخصیت های برجسته و برگزیده ی دانش در سطح جهان و به خصوص این مرز و بوم بود ، که بیش از شصت سال خدمات ارزشمند علمی و فرهنگی به کشور نمود . او در انتقال علم جدید به ایران ، عمده ترین سهم را داشت که قابل مقایسه با هیچ کسی نبود . دکتر حسابی بانی اولین دانشگاه و اولین دارالمعلمین و بنیان گذارده ها مرکز تحقیقاتی و پژوهشی در ایران بود ، به طوری که تاریخچه ی آموزش فیزیک دانشگاهی و تأسیس دانشگاه در ایران ، به نام دکتر حسابی رقم زده شد . او عاشق خاک ایران و مملکتش بود ، او دوست داشت ایران همیشه سرافراز باشد و شکوفایی علمی این کشور را آرزو داشت . به طوری که دوست نداشت لحظه ای از کشورش دور شود . 3 نمونه از مشاغل و خدمات پرفسور حسابی در ایران به این شرح است .
1- مهندسی راه در وزارت راه و ترابری
2- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران
3- نوشتن قانون دانشگاه و تأسیس دانشگاه تهران
همچنین پروفسور حسابی مقالات و رساله های فراوانی در زمینه های مختلف دارد از جمله : تفسیر امواج- ماهیت ماده- ذرات پیوسته- توانایی زبان فارسی .
پروفسور محمود حسابی در انجمن های علمی سطح بالای جهان عضویت داشت و در اکثر محافل و مراکز علمی دنیا ، کنفرانس های علمی ارائه کرد . او از سوی یک مرکز علمی در امریکا ، به عنوان کاندیدای مرد در سال 1990 جهان انتخاب شده است .
وی ، فیزیکدان برجسته ی معاصر ، با کسب نام نیک و به جای گذاشتن آثارعلمی و فرهنگی بی شمار پس از یک عمر نود ساله با کوشش و تلاش ، دوازدهم 1371 شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو ، زندگی پربار خود را بدرود گفت .
منابع :
اطلاعات علمی ، دی ماه 1369 - شماره 21
چهره ی درخشان
داستان های کودکی بزرگان تاریخ داستان های کودکی مردان بزرگ ، صفحه ی 56
ستارگان درخشان/ مهدی مراد حاصل / انتشارات تربیت
دوست نوجوانان
سال پنجم/ شماره 18 پیاپی 230 / 24 مرداد 1388
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 230صفحه 23