مقدمه ناشر
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1394

زبان اثر : فارسی

مقدمه ناشر

بسم الله الرحمن الرحیم  

‏ ‏

‏     چهل حدیث یکی دیگر از آثار ضمیر فیض پذیر عارف و عالم ربّانی، حضرت امام خمینی‏‎ ‎‏سلام الله علیه، است. معظم له این کتاب را در شرح و بیان چهل حدیث از احادیث موروث از معصومان نگاشته اند. سنت‏‎ ‎‏«اربعین» نویسی از قدیم الایام در میان علمای دین معمول بوده است، و حضرت امام نیز برای مسلوک داشتن سنت سلف‏‎ ‎‏برعهده گرفته بودند که کتابی در این زمینه تصنیف کنند. مطاوی کتاب همه در تفحص از حقیقت اخباری از پیشوایان معصوم‏‎ ‎‏دین و سرشار از تذکرات اخلاقی و نکات عرفانی و حِکمی است. ‏

‏     «اربعین» (چهل حدیث) عنوان کتابهایی است که معمولاً در بردارنده 40 حدیث است؛ یا آنکه 40 باب است در حدیث.‏‎ ‎‏ تألیف «اربعینیات» ظاهرا از قرن چهارم هجری معمول شده و در کتابهای عربی به «کتب الاربعینیات» معروف است. بنای‏‎ ‎‏اربعینیات حدیث مشهوری است که در طرق کثیر روایت شده، و آن حدیث چنین است: من حفظ علی أمتی أربعین حدیثا فی‏‎ ‎‏أمر دینها، بعثه الله تعالی یوم القیامة فی زمرة الفقهاء والعلماء. کسانی همچون ابوبکر کلاباذی (وفات 380) و ابوعبدالرحمن‏‎ ‎‏سلمی و ابونعیم اصفهانی و شیخ بهایی، و غیر ایشان در این باب تألیف کرده اند، و هر یک اربعین خود را به قصدی پرداخته اند،‏‎ ‎‏مثلاً یکی احادیث مربوط به توحید، و یکی احادیث درباره زهد و نسک و مواعظ، و دیگری احادیث در باب عبادات‏‎ ‎‏را جمع‏‎ ‎‏کرده؛ مانند ‏‏اربعین ‏‏حاوی 40 حدیث از طریق اهل بیت نبوت از شیخ بهایی، که ابن خاتون، از علمای شیعه و از شاگردان شیخ،‏‎ ‎‏بر آن شرح نوشته است. ‏‏اربعین‏‏ مجلسی دوم، شرحی مفصل به عربی بر 40 حدیث که تقریرات درسی مجلسی است. یا‏‎ ‎‏کتاب الاربعین‏‏ از شهید اوّل که مشتمل است بر 40 حدیث، بدون شرح و توضیح، و بیشتر احادیث آن در باب عبادات است. یا‏‎ ‎‏اربعین ‏‏نورالدین عبدالرحمن جامی که حاوی 40 حدیث و ترجمه منظوم آنهاست. ‏

‏     کتاب حاضر در اصل تقریرات امام خمینی، قدس الله روحه، بوده است که مضامین آن را در مدرسه فیضیه و ملاصادق در قم‏‎ ‎‏برای شاگردان خود ایراد فرموده بودند؛ سپس تصمیم گرفتند کتابی در همین زمینه تألیف کنند، و این کتاب را در 1358 ه . ق. به پایان آوردند. ‏

‏ ‏


کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه V

‏     33 حدیث از احادیث این دفتر مربوط به اخلاقیات و مهلکات و منجیات، و 7 حدیث آخر در باب اعتقادات و معارف است.‏‎ ‎‏ روش معظم له در توضیح احادیث چنین است که ابتدا حدیث را نقل می کنند؛ سپس آن را به فارسی ترجمه می کنند؛ و آن گاه‏‎ ‎‏کلمات اصلی حدیث، و گاه غالب تعبیرات و کلمات آن، را شرح و معنا می کنند، و در معنای حدیث متعرض نکته ای که در شرح‏‎ ‎‏حدیث سودمند است می شوند؛ و پس از فراغ از شرح تعبیرات و اصطلاحات و تمهیدات لازم، به شرح متن می پردازند، و طی‏‎ ‎‏چند «فصل» شرح حدیث را به پایان می برند. ‏

‏     همان طور که در بالا یاد شد، 33 حدیث اوّل مربوط به مسائل اخلاقی است. در این قسمت وجهه همت مصنف بزرگوار‏‎ ‎‏کتاب این است که تمویهات نفس را آشکار کنند و مفاسد هر یک از ذمایم اخلاقی همچون کبر، ریا، غضب و حسد، را شرح دهند‏‎ ‎‏و در خلال مطالب مواعظی درج کنند که در بازداشت نفس از معصیت سودمند قرار گیرد. در هر باب آیاتی از کلام آسمانی‏‎ ‎‏استشهاد کرده اند و گهگاه از سخنان ارباب ضمایر پاک نیز استفادت جسته اند که در بین آنان در درجه اوّل معلم روحانی و‏‎ ‎‏ارجمند خود ایشان، مرحوم شاه آبادی، است که در زمان تألیف این کتاب در قید حیات بوده اند. ‏

‏     چنانکه گفته شد، آنچه در شرح این روایات مطمح و مطرح نظر معظم له بوده بیدار ساختن خواننده و تنبه دادن به اوست‏‎ ‎‏که از مباشرت لذات دست بردارد و مباشر اعمال صالح گردد، و با طی طریق سلوک خود را از صفات بد و ناپسند مبرا سازد، تا به‏‎ ‎‏فیض هدایت نایل گردد و با ایمان درست و عمل پاکیزه خدای خویش را ملاقات کند. مصنف بزرگوار که معلم بزرگ اخلاق‏‎ ‎‏بوده اند در این ابواب بیاناتی عالی و قوی و مؤثر دارند که در شدت تأثیر و نفوذ در قلب می توان گفت که در وقت تحریر مطالب‏‎ ‎‏سرّ ایشان از عالم قدس فایض بوده است. ‏

‏     7 حدیث آخر کتاب در شرح مطالبی است که از سنگینترین و در عین حال عالیترین و نفیسترین مطالب و مباحث عرفانی‏‎ ‎‏محسوب است. مباحثی از قبیل جبر و تفویض عرفانی، بحث ذات و اسماء و صفات حق تعالی، شناحت باری و آفرینش آدم بر‏‎ ‎‏صورت او، و مانند آن. این احادیث را که همه بنیه و جنبه عرفانی دارند و هر یک از مستندات محکم عارفان است طبعا معظم له‏‎ ‎‏به مذاق عرفان تفسیر کرده اند؛ اما در جای خود متذکر شده اند که حمل این روایات و آیات بر معانی عرفانی به سائقه ذوق‏‎ ‎‏شخصی نبوده و بر طبق اهوای کسان تفسیر نکرده اند؛ بلکه اینها معارفی است که اصحاب حال و ارباب علوم افاضی، با معیاری‏‎ ‎‏که همان ضمیر صافی برخوردار از فیض هدایت ایشان است، به دست داده اند. و در عین حال کلام الهی را منزه از کنه یابی‏‎ ‎‏دانسته اند و علم آن را مخصوص انبیا و ائمه شمرده اند. حضرت امام خمینی در عرفان نظری ممحض بوده اند و در شرح این‏‎ ‎‏احادیث به طرح مباحث نفیس عرفانی پرداخته اند. اما چنانکه فرموده اند همه جا توجه داشته اند که عقاید غیر مستفاد از شرع‏‎ ‎‏را در شرح خویش وارد نسازند و بر وفق منهج مستقیم شرع گام بردارند، و گاه بتناسب به ایرادات اهل قشور نیز پاسخ گفته اند. ‏

‏     اهل عرفان و نظر پایه عالی و مایه ارجمند این کتاب را می شناسند. برای آنان این کتاب نیاز به معرفی ندارد. برای غیر آنان‏‎ ‎‏نیز مقالتی معجل عهده دار باز نمودن همه نفایس این اثر نتواند بود. ‏

‏ ‏


‏    ‏

کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه VI

‎ ‎‏      کتاب چهل حدیث پیش از این (و پس از پیروزی انقلاب اسلامی) به چند صورت به چاپ رسید. یک بار 4 حدیث از آن همراه با شرح در انتشارات اطلاعات چاپ شد. سپس انتشارات طه (در قزوین) آن را منتشر‏‎ ‎‏ساخت. و مرکز نشر فرهنگی رجا نیز آن را بار دیگر به چاپ رساند. امتیاز مهم چاپ حاضر بر سایر چاپها مقابله‏‎ ‎‏دقیق با دو نسخه موجود‏‎[1]‎‏ و اصلاح اغلاطی است که در چاپهای دیگر وجود دارد؛ به اضافه ویرایش فنی مطابق‏‎ ‎‏آیین و پاراگراف بندی صحیح، و ترجمه عبارات و روایاتی که در متن ترجمه نشده است، و اعراب گذاری همه‏‎ ‎‏عبارات عربی. همچنین فهارس مختلف که برای کتاب تنظیم شده و ارجاعات به مآخذ و منابع که همچون دو‏‎ ‎‏کتاب دیگر چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (‏‏سرّالصلوة و آداب الصلوة) ‏‏تا حد مقدور دقیق به عمل آمده‏‎ ‎‏است. ‏

‏     بهترین درودهای ما نثار روح پرفتوح امام خمینی(س)، برپا کننده نظام عدل و حق، و راهگشای تلاشگرانراستی و رستگاری باد. ‏

‏ ‏

مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

‎ ‎

کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه VII

  • دو استنساخ از کتاب «چهل حدیث» امام خمینی به عمل آمده است، که یکی از آن دو 13 حدیث را نسخه برداری کرده، و دیگری نسخه کاملی است متعلق به مرحوم آیه الله العظمی، آخوند ملاعلی همدانی، اعلی الله مقامه.  تصویر نمونه ای از هر دو نسخه در پایان کتاب آمده است.