سخن ناشر
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : پسندیده،مرتضی

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1392

زبان اثر : فارسی

سخن ناشر

‏ ‏

‏ ‏

‏خاطرات آیت الله پسندیده به پنج علت زیر، یکی از خواندنی ترین خاطرات ومکتوبات ‏‎ ‎‏این آب و خاک است.‏

‏     1. خداوند اراده کرد که ایشان هفت سال زودتر از حضرت امام(س) به دنیا بیاید و ‏‎ ‎‏نیز هفت سال دیرتر چشم بربندد. هفت سال زودتر آمد تا جزئیاتی از تولد، محیط رشد ‏‎ ‎‏و کیفیت رویش برادر خویش را ببیند و هفت سال دیرتر رفت تا اگر مشتاقان فرصت را ‏‎ ‎‏مغتنم شمارند، دیدنی هایش را شنیدنی و نوشتنی کنند. چرا که به حسب ظاهر، حضرت ‏‎ ‎‏روح الله مقدمات به دنیا آمدن خویش را ندیده و نیز به حسب ظاهر نمی توانسته کلیت ‏‎ ‎‏دوران قبل از سن تمیز را تمیز دهد. اما مرتضی، برادر بزرگتر، شاهد آن دسته از حوادثی ‏‎ ‎‏بوده که مستقیم و غیر مستقیم به امام(س) ارتباط داشته؛ ولی ایشان یا آنها را ندیده و یا ‏‎ ‎‏اگر مشاهده کرده، پس از چندی فقط در ناخودآگاه از آنها آگاه بوده است.‏

‏     اگر چه اهل تفحص با درک عمیق بارِ عاطفی جملات حضرت امام(س) می توانند‏‎ ‎‏دریابند که شرایط زندگی ایشان چه موضوعاتی را برای اندیشیدن ایجاب می کرده، اما با‏‎ ‎‏وسایل و ابزار ناقص تحقیقی امروز، شاید هرگز نتوانند دریابند که مصداقها چه بوده و‏‎ ‎‏چه عواملی آنها را در خور اندیشیدن ارتقا داده است؛ و نیز از کجا می توان دریافت که‏‎ ‎‏مهمترین حوادث زندگی یک مرد بزرگ چه بوده است؟ آیا آنچه همگان مهم تصور‏‎ ‎‏می کنند، به واقع مهم بوده و یا حوادث مهمی هست که چون برای اکثریت موضوعیت‏‎ ‎‏نیافته، همچنان مغفول اذهان می ماند؟‏


کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ا

‏     گاه برخی حادثه ها به غایت مهمند اما بدان جهت که در بخش پنهان هستی رخ‏‎ ‎‏می دهند، از اذهان بیرون می افتند. چنانکه در مستحبات شرع، عنایت ویژه ای به آداب‏‎ ‎‏همسرگزینی و توالد وجود دارد، اما کمتر کسی به این حادثه مهم می اندیشد که از میان‏‎ ‎‏میلیونها سلول، کدامیک با سلولی که همسر به اشتراک گذارده در می آمیزد. در این‏‎ ‎‏مسابقه پرجنجال که کمتر بدان می اندیشیم، ممکن است فرزندی علیل الذهن زاده شود‏‎ ‎‏یا فرزندی که در آتیه، معلولیتهای جهانی را علت یابی کند. این نیز مهم خواهد بود آنگاه‏‎ ‎‏که کسی از جهان جنین می آید، در اولین برخورد با جهان جدید، چه می شنود؟ نام‏‎ ‎‏رحمان و صلوات بر محمد(ص) و آل او، یا همهمه ای در هم و بی معنا؟ وقتی طفلی سینه‏‎ ‎‏بر لب می گیرد، چه می مکد؟ شیرۀ خورده های آغشته به حرام، یا شیرۀ طیباتی که از‏‎ ‎‏عرق جبین حاصل آمده و سهم مستمندان از آن پرداخت شده است؟ آنگاه که توان‏‎ ‎‏راه رفتن می یابد، میدانی که در آن دویدن را تمرین می کند، فراخ است یا تنگ؟ وقتی‏‎ ‎‏شامه اش برای بوییدن حساس می شود، آنچه می بوید عطر طبیعت و بوی خوش‏‎ ‎‏فطرتهای پاک است، یا بوی عفونت غرایز مهارنشدۀ اراذل ناپاک؟ به هنگامه ای که ذهنش‏‎ ‎‏سؤال خیز می گردد، سؤالاتش را عاقلی شاعر و شاعری فکور با دلی پرشعف و سری‏‎ ‎‏پرشور پاسخ می گوید و او را از مشعر به رب الشعریٰ می برد، یا بیگانه از شور و شعور و‏‎ ‎‏شعف، به سؤالات پیچ در پیچش، پاسخهای نامربوط و سرد داده است؟‏

‏     در آغاز رویش مردی تأثیرگذار، رفیق راه، رنج و فقر و ناداری است، یا چنان در‏‎ ‎‏برخورداری از مواهب، غرق می باشد که اگر غریق نجاتی نباشد، در گرداب تمتع از خود‏‎ ‎‏بیگانه می گردد و هنگام رسیدن به دوراهی انتخاب، در میان مردم زیستن و برای آنان‏‎ ‎‏جان در مشت گرفتن را برمی گزیند، یا به کاخ راه می یابد و از کوخ نشینان روی‏‎ ‎‏برمی گرداند؟‏

‏     بسیار مهم است که در ناخودآگاه یک کودک، چه کسانی برای تبریک آمدنش‏‎ ‎‏می آیند؟ تصویری که می گیرد، آیا در آن مردم پاک طینت نمود بیشتر دارند و او را به مردم‏‎ ‎‏خوشبین می سازد، یا در اشغال نامردمان است و رنگ بومش را بدبینی، تیره می سازد؟‏

‏     آقا مرتضی هفت سال زودتر آمد تا ببیند آنچه را به پاسخهایش محتاجیم، و هفت‏‎ ‎‏سال دیرتر آهنگ رحیل نواخت تا بگوید آنچه را گفتنی است؛ اما دریغ که دیر دانستیم‏‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ب

‏کدامین سؤالات را هیچ کس دیگر جز ایشان، پاسخی در خور نخواهد داشت. با این‏‎ ‎‏حال، خوشبختانه یادگار امام، مرحوم حاج احمدآقا، به رغم مشغولیتهای بسیار، از این‏‎ ‎‏معنا غافل نبود و طی نامه ای از عموی خود خواست بنویسد آنچه را کمتر از آن سخن به‏‎ ‎‏میان آمده است؛ و آن مرحوم نیز کوتاهی نکرد و به عشق برادر، قلم بر کاغذ گذاشت.‏‎ ‎‏چنین است که آنچه در این کتاب گردآمده و آن را خواندنی کرده، از این حیث نیز اهمیت‏‎ ‎‏می یابد که به شرایط محیطی و ابتدای راه زندگی مردی می پردازد که هم اکنون دانستن‏‎ ‎‏لحظه لحظۀ آن برای بسیاری از مشتاقان، شوق آور خواهد بود.‏

‏     2. این کتاب از این حیث نیز خواندنی است که گوینده و نویسنده اش یک سویه نگر ‏‎ ‎‏نبوده است. تاریخنگاری رسمی، او را در قابی تنگ قرار نداده و اگرچه به اسناد ‏‎ ‎‏به جا مانده از گذشتگان بسیار اعتنا داشته، اما اسناد را یگانه منبع ورود به کشف واقعیات ‏‎ ‎‏نمی دانسته است. مشاهده مستقیم، خوب دیدن، به جزئیات پرداختن و از کل نگری ‏‎ ‎‏غافل نبودن، خصیصۀ دیگرِ قائل می باشد. همچنین از خصایص او آنکه نگرشش به ‏‎ ‎‏موضوعات متصلب نبود و اگر چه بی تحلیل نیز نبود، اما با تحلیلهای از پیش تعیین شده ‏‎ ‎‏به موضوعات نمی نگریست.‏

‏     3. برخی از آنچه در این مجموعه گرد آمده دستنوشته می باشد و برخی را مصاحبه ها ‏‎ ‎‏سامان داده، اما تا حد امکان، متن از یکدست بودن فاصله نگرفته است.پرداختن به ‏‎ ‎‏مطالب متنوع، آن را آشفته منظر نکرده و ورود به برخی جزئیاتی که ظاهرا امروزه جزء ‏‎ ‎‏موضوعات موزه ای شده اند، از زاویه ای نگریسته شده که آن را به امروز و فردا پیوند ‏‎ ‎‏می زند.‏

‏     4. اگرچه نویسنده و مصاحبه شونده، به خانواده ای تأثیرگذار تعلق دارد، اما خود نیز ‏‎ ‎‏کوشیده است تا دارای همت نفس شود و جزء مردان منفعل نباشد. هر چند تأثیر و سهم ‏‎ ‎‏ایشان در ارتقای سطح بینش جامعه در تلألو و پرتو کار عظیم برادر خویش کمتر به چشم ‏‎ ‎‏می آید، اما او در باروری اندیشۀ آن اندیشمند بزرگ سهم دارد؛ چرا که وقتی پدر از‏‎ ‎‏دست داد، برادر را در آغوش پرمهر خویش گرفت تا یتیمی برادر، موجب محرومیت او‏‎ ‎‏از آموزه ها نگردد. در حقیقت بر برادر خویش، هم حق استادی و هم حق پدری دارد و‏‎ ‎‏البته در سالهای پرتپش نهضت، نقش وکیل و مشاور را به خوبی ایفا کرده است و از آن‏‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ت

‏مهمتر، استاد سابق، ارادتمندانه در جرگه یاران قرار گرفته و پس از ارتحال برادر،‏‎ ‎‏گنجخانه ای پر و پیمان بود که هر کس می خواست می توانست از آن گنجینه، بی رنج،‏‎ ‎‏آنچه را محتاج است به رایگان برگیرد.‏

‏     با این حال، معلوم نیست ایشان به هر حادثه ای همان گونه نگریسته باشد که برادر؛ ‏‎ ‎‏زیرا در این خانواده آزادیِ دیدن، متفاوت چشیدن، انتخاب گلهای متنوع برای بوییدن و ‏‎ ‎‏آزادی اندیشه، یک اصل بود. چنانکه حتی در اینکه هر سه برادر همگی یک نام ‏‎ ‎‏خانوادگی داشته باشند، سنت نشد. برادری، در عین تفاوتهای چشمگیر فکری و‏‎ ‎‏سلیقه ای؛ و مهرورزی خالصانه و بی ریا، در عین داشتن تفاوت نظر در برخی امور‏‎ ‎‏اجتماعی و سیاسی، میان آنها امری عادی بود. بنابراین ممکن است ایشان از حادثه ای،‏‎ ‎‏تصویری متفاوت از تصویر برادر خویش داشته باشد، اما هر دو در دو امر اشتراک‏‎ ‎‏خصلت داشتند: اول آنکه هر چه را می دیدند، همان گونه که می پنداشتند، بیان‏‎ ‎‏می داشتند. دیگر آنکه اجازه می دادند دیگری نیز هر حادثه ای را آنگونه ببیند که ذهن و‏‎ ‎‏ضمیرش آمادگی دارد.‏

‏     5. خانه ای که مرحوم آیت الله پسندیده و حضرت امام(س) در آن زاده شدند، خود ‏‎ ‎‏یک تاریخ است؛ چرا که خانه ای بزرگ، متصل به مدرسه، و در کنارش کاروانسرا و دارای ‏‎ ‎‏برج و بارو بود. در دوران حیات پدر و پدربزرگ، درب حیاط ـ به ضرورت کاری که آن دو ‏‎ ‎‏عالم اجتماعی بر عهده داشتند ـ به روی همگان باز، و پس از شهادت آقا مصطفی به ‏‎ ‎‏جهت وجود چنین سوابقی، ترک عادت و سنت نشد و همچنان باز ماند. بدین سبب هیچ ‏‎ ‎‏قشری از اقشار جامعه خمین و کاروانهایی که از خمین عبور می کردند، در ورود به آن ‏‎ ‎‏خانه نه تنها منعی نداشتند که گویی شهرت آن، چنان بود که هر کس گذارش به خمین‏‎ ‎‏می افتاد و بدانجا نمی رفت، باید برای توجیه نرفتن، دلیل و علتی می تراشید. ‏

‏     به سبب رفت و آمدهای بسیار مردم از هر قشر و صنف و طبقه ای به آن خانه، تمام ‏‎ ‎‏اهل آن همواره اجتماعی ماندند و به تمام موضوعاتی که در کشور می گذشت، حساسیت ‏‎ ‎‏نشان می دادند. آقا مرتضی، پسر بزرگ این خانواده، اگر چه دوران نوجوانی را طی ‏‎ ‎‏می کرد اما توجهی که به طور سنتی از سوی جامعه به پسر بزرگ بیشتر می باشد، باعث ‏‎ ‎‏شد که به رغم نوجوانی او در میان اهل سیاست و موضوعات اجتماعی، محور قرار‏‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ث

‏گیرد. به عبارت دیگر، وقتی پدر شهید شد، امام خمینی(س) هنوز پنج ماهه نشده بودند ‏‎ ‎‏و بیشتر در کانون محبت مردم قرار داشتند. به همین جهت می توان گفت تا دوران‏‎ ‎‏نوجوانی امام(س)، برادر بزرگتر رابط بین خانه و بیرون از خانه محسوب می شد و‏‎ ‎‏مشاهدات و خاطرات ایشان از این حیث که گوشه هایی از وضعیت زمانه دوران کودکی و‏‎ ‎‏نوجوانی امام(س) را نیز روشن می سازد، اهمیت می یابد و خواندنی تر می شود.‏

‏     خوف آن می رود عللی که برای اهمیت این کتاب در ارتباط با حضرت امام(س) بیان ‏‎ ‎‏گردید، برای عده ای استقلال شخصیت مرحوم آیت الله پسندیده را کمرنگ سازد. حال ‏‎ ‎‏آنکه ایشان خود یک شخصیت مستقل بودند و خاطرات و مکتوباتشان همانند هر کتابی ‏‎ ‎‏از این نوع، بالاستقلال دارای اهمیت می باشد. مهمتر آنکه معلوم نیست هر آنچه ایشان ‏‎ ‎‏دیده اند و تصویری که از موضوعات مختلف ارائه داده اند عیناً همان تصویری باشد که ‏‎ ‎‏حضرت امام(س) در ذهن داشته اند؛ زیرا امام خمینی(س) در مشهورات تاریخ نیز دارای ‏‎ ‎‏ظریف بینی های مختص خود بودند که حتی می توان گفت به مشهورات به عنوان ‏‎ ‎‏مسلمات نمی نگریستند و بالطبع ممکن است دو برادر هر حادثه ای را از دو زاویه‏‎ ‎‏نگریسته باشند.‏

‏     نکته دیگر آنکه این کتاب از خاندان آغاز می شود و تا حوادث قبل از انقلاب امتداد ‏‎ ‎‏می یابد و اگر به مناسبتی، موضوعی به پس از انقلاب ربط می یابد، امری استثنایی است.‏‎ ‎‏رسم پسندیده ای است که از کسانی که در عرضه یک اثر به جامعه سهم و نقشی دارند، با ‏‎ ‎‏ذکر نام و مسئولیتی که بر عهده گرفته اند، تقدیر گردد؛ اما چون کسانی که در پدید آمدن ‏‎ ‎‏این اثر نقش داشته اند کم نبوده اند، و نیز برخی تصور می کنند که ذکر نامشان از اجرشان ‏‎ ‎‏می کاهد، بی ذکر نام از همگان تقدیر می گردد.‏

‏ ‏

‏ ‏

معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)

‏واحد خاطرات‏‏                           ‏

‏ ‏

‏ ‏


کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ج

‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه ح