مجله نوجوان 07 صفحه 26

اشیاء نمادین عاشورا قبّه قبّه، برآمدگی هر چیز را گویند. در ساخت قبّه­ها فقط از فلز برنج استفاده می­شود و معمولا در سر پرچمها و یا خیمه­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. پنجه گاسپاردروویل در سفرنامه­اش می­نویسد: «در زمان فتحعلی شاه پرچمهای بزرگ، سرخ است و بالای آن دستی از نقره است که دست علی علیه­السّلام است. بیرقهای کوچک کبود و بالای آن نیزه زرّینی است.» کسانی که تاکنون درمراسم عزاداری ماه محرّم شرکت کرده­اند حتما پنجه­های فلزی را که در انتهای پرچمهای مختلف و به اندازه­های متفاوت نصب شده است مشاهده کرده­اند. از اسطوره­ها و نشانه­هایی که ما شیعیان را با واقعه جان سوز کربلا درایام ماه محرّم پیوند می­دهد مشاهده پنجه است که بنا به گفته آگاهان مذهبی، آن ر ا دو دست بریدۀ حضرت ابوالفضل علیه­السّلام می­دانند که در راه یاری حضرت سیّد الشّهداء دو دستش را تقدیم حضرت حق کرد. بنا به قول دیگری آن را نشانۀ پنج تن آل عبا نیز می­دانند که همان خاندان حضرت رسول علیهم­السّلام است.(شامل: حضرت محمّد علیه­السّلام، علی علیه­السّلام، فاطمه علیه­السّلام، امام حسن علیه­السّلام و امام حسین علیه­السّلام) البته این پنجه را از فلز می­سازند و غالباً جنس آن از فلز برنج و یا مس است. پنجۀ کامل از سه قسمت تشکیل یافته است: 1- پنجه 2- اژدها 3- پایه عَلَم یکی از وسیله­های نمادین به کار رفته در آیین سوگواری عاشورا در میان شیعیان است. این وسیله معمولاً چوبی با بلندی به ارتفاع پنج یا شش متر است که سر آن پنجه­ای برنجین می­گذارند و پارچه­های رنگین قیمتی به چوب می­بندند، علم که به طرز زیبایی از فلز ساخته شده، توسط علمدار حمل می­شود. هنگامی که از دوردستها و یا از میان انبوه مردم پدیدار می­شود، یادآور گنبدها و گلدسته­های آرامگاه امام حسین علیه­السّلام درکربلا است، صفی از پرندگان در مکانهای گنبد و گلدسته­ها جای گرفته­اند. پرندگان به ویژه کبوترها، نماد امام حسین علیه­السّلام و امام حسین علیه­السّلام هستند. علم معمولاً در پیشاپیش صف سوگواران حرکت داده می­شود. علمهای قدیمی تر معمولاً پایه­ای دارند که واژه­های دینی برروی آن نوشته شده است و دو اژدها با دهان باز از آن پاسداری می­کنند. گاهی پهنای علمها به 3 متر هم می­رسد و غالباً 11 زبانه دارد که زبانه میانی بزرگ تر از بقیه است حدّ فاصل زبانه­ها را هم با اشیاء فلزی که به شکل کبوتر و طاووس و لاله و گنبد و بارگاه و ... ساخته شده بود، پر می­کردند. به کسی که علم را با خود حمل می­کند، علم کش می­گویند. این شخص پایۀ علم را که از چوب ساخته شده، داخل بند تسمه­ای که به کمر و شانه خود بسته، قرار می­دهد و با خم و راست شدن در برابر اماکن متبرّکه، حالتی به وجود می­آورد که به نظر می­رسد علم در حال تعظیم و سلام کردن است. علم و لواء از وسائلی است که درجنگها از اهمیت اساسی برخوردار بود. البته بین علم و لواء تفاوتهایی وجود داشته است و از نظر اهمّیّت هم درجه بندی شده­اند. علم قسمتهای شمال با علم قسمتهای مرکزی ایران اختلاف دارد.