مجله نوجوان 07 صفحه 27

نخل حجله مانندی است که از چوب می­سازند و با انواع شالهای ابریشمی رنگارنگ و پارچه­های قیمتی و آیینه و چراغ و غیره آن را آرایش می­دهند و به گل و سبزه می­آرایند و در روز عاشورا آن را به محلّی که مراسم روضه خوانی و تعزیه برپاست می­برند. بزرگی و سنگینی این نخلها گاهی به اندازه­ا­ی است که چندین نفر مرد قوی باید تا آن را از زمین بردارند و بر دوش گیرند و حمل کنند. در معنای نخل گفته­اند: "تابوت بزرگ و بلندی است که بر آن خنجر و شمشیر و پارچه­های قیمتی و چندین آیینه بسته شده و در روز عاشورا به عنوان تابوت امام حسین حرکت داده می­شود و چون شبیه به درخت خرما ساخته می­شود نخل گفته شده." استاد فقیهی در مورد نخل چنین می­گوید: "در شهر قم نخل نیست،ولی در روستاهای اطراف آن وجود دارد. مثلاً در "کهک" نخل بسیار بزرگی وجود دارد در جاهای دیگر هم هست امّا بزرگترین نخلها در یزد است. قبل از این که حجاز به تصرّف وهّابیان در بیاید، همه ساله دو نخل در زمان حج،یکی از مصر و دیگری از شام با سپاه و تشریفات دیگر به حجاز برده می­شد. همراه این نخلها مقداری گندم و قدری پول هم بود که آن را برای فقرا می­بردند. قبل از صفویّه،در ایران هم نخل بوده است حتّی یک بار نخلی را از یزد به قم آوردند که درقم چند نفر حاجی آن را برگرداندند و از آنجا به مکّه بردند. در موزۀ مردم شناسی درفضای روحانی و مذهبی تالار بزرگ، نخل عظیمی نهاده شده است. این نخل به قولی نشان دهنده تابوتی است که بدن قطعه قطعه شده حضرت سیّد الشّهداء علیه­السّلام را در آن نهادند و صدها نفر آن را حمل کردند. علامتها و علمها و کتیبه­هایی که اشعار مذهبی روی آن نوشته شده بیننه را با سنتّهای مذهبی و اسلامی در امر عزاداری مام محرّم آشنا می­کند و در گوشه­ای از آن ابزار مربوط به تعزیه گذاشته شده است. سقّاخانه­ها مراسم مربوط به آب که جوهر حیات است، متعدّد است و در این میان به ویژه باید (سقاخانه) را در نظر داشت. سقّاخانه محلّی است که به یاد امام حسین علیه­السّلام و خانوادۀ تشنه لبش که در صحرای کربلا آب را از آنها دریغ کردند، در مسیر بازار یا مسجد و یا در طول خیابان قرار می­گیرد تا آب در دسترس مردم قرار گیرد. سقّاخانه­ها غالباً به طور زیبایی از فلز و یا سنگ ساخته شده اند و دارای شکلی دایره­ای هستند و گنبدها و مناره­هایی دارند که نمادی از قبر امام حسین علیه­السّلام درکربلا هستند. سنج سنج یا ضنج، ساز کوبه­ای تشکیل شده از دو صفحه مدوّر برنجی و هم اندازه است که در وسط آنها قسمت فرو رفته نعلبکی مانندی وجود دارد. صفحات بعضی از انواع قدیمی آن که ممکن است پیاله­ای شکل باشد از سازهای باستانی بوده و اصلاً از مشرق زمین است که نزد مصریها رواج داشته است. این سازها را به طرق گوناگون می­نوازند که معمول­ترین آنها یکی بر هم کوبیدن آرام سینی­ها توأم با لرزاندن و لغزاندن یکی بر دیگری است و طریق دیگری به صدا درآوردن یکی از سینیها به کمک کوبۀ طبل است. طنین سنج آمرانه و پر قدرت است.