تهران، چندین محله و بخش وجود داشت که مهمترین آنها عبارت بودند از بازار، چجال میدان، چال حصار، ارگ عودلاجان، سنگلج و چند محله دیگر.
نکته جالب توجه این سات که نامگذاری دو محله با نامهای چال میدان و چال حصار به خاطر خاکبرداری و گود شدن زمینهای اطراف آنها بوده است که از این خاکها برای ساختن برجها و حصارهای شهر جدید استفاده میشده است.
ارگ- تهران و برخی از ساختمانهای آن مربوط به دوران صفویه است که پس از تصرف تهران توسط افغانها در ضلع شمالی آن پلی ساخته میشود و در جلوی این پل دروازهای به نام دروازه ارگ ساخته میشود که بعدها نام آن به «دروازه دولت» تغییر میکند.
در دوران آقامحمدخان قاجار، ارگ تقریباً در قسمت شمال تهران قرار داشته که یک سمت آن به حصار شهر و سه طرف دیگرش به دیگر نواحی شهر مرتبط میشده است که با توسعه و پیدایش مجلههای جدید، ارگ در مرکز شهر تهران قرار میگیرد.
محله بازار جزو مهمترین محلههای تهران قدیم محسوب میشد که در مرکز و کانون اصلی شهر قرار داشت و محله عودلاجان در شرق و محله سنگلج در غرب آن واقع بود. بازار در تمام روزگاران پیشین، آباد و مرکز کار و فعالیت و داد و ستد وحمل و نقل کالاهای مورد نیاز مردم تهران بوده است.
محله عودلاجان به علت ارتفاعی که داشته بر محلات و مکانهای جنوبی مسلط بوده و آب نواحی جنوبی از این محل جریان مییافته است. معنی لغوی این محل نیز به معنای جایگاه پخش آب است.
سنگلج نامی کهنه و قدیمی است و به معنای «سنگ رج» است و مربوط به ردهبندی و تقسیم آب با پارههای سنگ بوده است. این محل جزو محلههای قدیمی دارالخلافه بود که امروزه قسمت مهمی از آن به صورت پارک بزرگ (پارک شهر) درآمده است. محله سنگلج در زمان و عصر خود یکی از بزرگترین و آبادترین و پرجمعیتترین محلات تهران بهشمار میرفت.
دارالفنون
یکی از مهمترین بناهای تهران قدیم
یکی از مهمترین کارهای امیرکبیر، احداث بنای مدرسه دارالفنون بود که نسبت به سایر بناها سبکی نو داشت. امیرکبیر تحت تأثیر مسافرتهایی که به خارج از ایران کرده بود متوجه تفاوت کیفی مسأله تعلیم و تربیت در ایران و سایر کشورها شد و تصمیم گرفت مدرسه دارالفنون را بسازد تا ایرانیها بتوانند علومی چون هندسه، فیزیک، شیمی، معدنشناسی، پزشکی، داروسازی و فنون نظامی را به صورت علمی در آنجا فرا بگیرند. او اساتید دارالفنون را از کشورهای اطریش و فرانسه استخدام کرد و در همین حین دست به کار ساختن این مدرسه در خیابان ناصرخسرو شد.
در روز پنجم ربیعالاول سال 1268 هجری، مدرسه دارالفنون رسماً افتتاح شد ولی خود امیرکبیر در این تاریخ از کار برکنار شده بود و در کاشان زندگی میکرد و به جای او رضاقلیخان هدایت، ناظم مدرسه بود. روزنامه وقایع اتفاقیه در دارالفنون منتشر میشد. شاید شنیدن اسم اساتید دارالفنون برایتان جالب باشد. آقای «کرشیش» از فرانسه معلم توپخانه و ریاضی بودو آقای دکتر «پولاک» معلم پزشکی و جراحی و آقای «کلوکه» فرانسوی نیز معلم دیگر پزشکی بود.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 13صفحه 21