نقش دام و دامپروری در ایل قشقایی
مردم ایل قشقایی با توجه به موقعیت جوی ، آب و هوای منطقه و ضروریات زندگی و امرار معاش ، به پرورش انواع بز ، میش و گاو اشتغال دارند و حیواناتی نظیر شتر ، اسب ، الاغ و قاطر را نیز برای حمل و نقل و اسباب و اثاثیه زندگی به هنگام کوچ نگهداری می کنند . منبع درآمد و معیشت ایل وابسته به دامداری است و معمولاً نوع دام های آنها تلفیقی از بهترین نژادهاست که به همین خاطر از دام خود ، پشم خوب و لطیف ، شیر فراوان و بره ها ی درشت توقع دارند که در عین حال با غذای کم و با آب و هوای گوناگون ییلاق و قشلاق هم سازگار باشند . روش دامداری در ایل قشقایی فقط « چرای » آزاد است . گوسفندان آنها بر طبق اقلیم و آب و هوای منطقه و موقعیت مکانی ، روزها آزادانه در طبیعتند و شبها در نزدیکی چادر های ایل ، جای می گیرند و فقط در مناطق گرمسیری که خطر حمله درندگان وجود دارد ، افراد ایل آغل (طویله) ساده ای از خار و خاشاک درست می کنند و شب را تا به صبح کشیک می دهند اما نگهبان واقعی این دامها سگ های وفادار مردم ایل هستند . این سگ ها در مقابله با هر تهاجمی صدای مخصوصی سر می دهند و دامدار از نوع صدای این سگ ها می تواند تشخیص بدهد که دچار حمله حیوانات وحشی شده است یا سارقین و دزدان شب .
شاهاز یا پیشاهنگ گله
در میان مردم ایل ، ذکر تعداد گوسفندان رسم نیست و معمولاً در جواب اینکه چه مقدار گوسفند دارید ؟ می گویند یک « بُر » یا دو « بُر » و اگر تعداد خیلی کم باشد می گویند یک بُر کوچک و تعداد گوسفندان در یک بُر ما بین 200 تا 400 رآس متفاوت است و چون هدایت و اداره یک بر بزرگ از عهده چوپان ساخته نیست ، خصوصاً در مواقع « زاد و ولد » و تغذیه ، تعداد گوسفندان یک « بُر » را کمتر می کنند و هر « بُر » گوسفند یک حیوان هدایت کننده به نام « شاهاز » یا پیشاهنگ دارد که یک « بز » نر بسیار قوی و درشت هیکل است که تا حدی در برابر بیماریها مقاوم و چابکتر از بقیه است .
پشم چینی گوسفندان در میان ایل قشقایی
چیدن پشم گوسفندان باید در شرایط مناسب و آب و هوای مطلوب انجام شود چون اگر زودتر از وقت معین باشد . حیوان دچار سرماخوردگی و بیماری های ریوی می شود و اگر هم در این کار تآخیر شود ، پوشش پشمی حیوان در گرما و حرارت بالا برای دام ناراحت کننده است و علاوه بر اینکه با گذر از زیر درختچه ها و کنار بوته ها ی خار ، باعث تلف شدن قسمتی از پشمها می شود ، باری سنگین و مزاحم برای دام نیز هست . افراد ماهر و با تجربه در کار پشم چینی با وسیله مخصوصی که « دوکارد » نام دارد . چنین کاری را در چمن زاری بدون گرد و خاک انجام می دهند .
نشانه گذاری گوسفندان در ایل قشقایی
گوسفندان هر خانوار ایل باید دارای نشانه ای باشند که در موقع سرقت یا گم شدن یا قاطی شدن با سایر حیوانات ، بشود آنها را جدا کرد . برای این کار با وسیله ای به نام « داغما » قسمتی از پوست را علامت گذاری می کنند که ا ین علامتها خیلی ساده و معمولاً ، حرف اول یا دو حرف اول و دوم صاحب دام است . داغما را در آتش سرخ می کنند و بر قسمتی از پوست بدن یا ران گوسفند یا حیوان دیگر می گذارند تا اثرش باقی بماند و برای آرامش حیوان بعد از سوختگی ، مقداری ماست یا دوغ به آن محل می مالند . داغما هم از نوعی فلز ساخته می شود .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 92صفحه 18