مجله نوجوان 118 صفحه 10

در رو ببند! سوز می‏آد! در گذشته برای خنک کردن خانه‏ها در تابستان از چند راه استفاده می‏کردند. بهره گیری از خیش کرباس روش عمومی بود؛ خیش پاره‏ای از کتان کلفت بود که در ورودی خانه‏ها به شکل معلق از سقف آویزان می‏کردند و با ریسمانی که بدان بسته شده بود حرکت می‏کرد. این خیش را برای خنکی بیشتر با آب خیس می‏کردند و گاهی هم بر آن گلاب می‏پاشیدند تا بوی خوشی در فضای خانه بپیچد. در منابع آمده است که حجاج بن یوسف نخستین کسی بود که برای وی خیش از سقف آویختند. در روایت دیگری هم آمده که منصور خلیفۀ عباسی اتاقی گنبدی شکل را با کتان ضخیم مرطوب پوشانده بود. در بودجۀ سالانۀ دستگاه خلافت مبلغ زیادی برای خرید و استفاده از این خیش در ساختمان کاخها در نظر گرفته شده بود. در حکایتی آورده‏اند که خسیسی وسیله‏ای ارزان برای خنک کردن یافته بود و ادعا داشت که همان کار خیش کرباس را می‏کند. او کف زمین را با فرشهای خیس می‏پوشاند و مرتب آنهارا با آبچاه خیس می‏کرد! باد گرم چون با آب کف اتاق برخورد می‏کرد تبخیر می‏شد و اتاق را خنک می‏کرد. حتی سپاهیان هم در ارودگاهها و پادگانها از خیش بهره می‏بردند. همچنین یخ و خیش را در کشتیها هم استفاده می‏کردند. ثروتمندان هزینۀ بیشتری صرف