میکردند، آنان تکههای بزرگ یخ را در گنبد اتاق مرکزی خانه میگذاشتند و کسانی را برای باد زدن استخدام میکردند تا هوای خانه خنک شود. بدین گونه امکان خنک کردن اتاقهای دیگر خانه هم به سبب نزدیکی به اتاق مرکزی از راه درها و پنجرهها ممکن میشد.
در دورۀ خلفا با پیروی از روش شاهان ایران باستان از سقفهای دو پوشه بهره میگرفتند، در تابستان هم هر روز بام خانه را گل تازه میزدند. گل مرطوب گرما را جذب میکرد و هوا را خنک نگه میداشت. اندیشۀ استفاده از تکههای یخ نخست از ذهن ایرانیان سرچشمه گرفت که در اتاقی
با دیوارهای دو جداره به خواب میرفتند و فضای بین دو دیوار
را با یخ پر میکردند.
استفاده از سرداب هم یکی دیگر از روشهای خنک کردن خانه
بود. واژۀ سرداب نمودار ریشۀ ایرانی این پدیده است که از «سرد»
و «آب» تشکیل شده است؛ با گذشت زمان این پدیده به دیگر
سرزمینهای اسلامی هم رسید. ناگفته نماندکه از سردابها به عنوان
زندان هم استفاده میشد.
اما در فصل سرد برای گرم کردن خانه بیشتر از منقل بهره
میگرفتند که در آن ذغال چوب میسوزاندند. این منقلها را
بیشتر از سنگ و آهن میساختند اما برخی از توانگران در خانه
خود منقلهای زرین و سیمین داشتند.
منقلها چون سبک و قابل حمل بودند در جای خاصی
نصب نمیشدند. بعضی از مردم منقلها را در کنار گنبد
اتاق مرکزی به همان گونه که تکههای یخ را در تابستان
میگذاشتند، جای میدادند.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 118صفحه 11