مجله نوجوان 44 صفحه 18

آشنایی با چند واژه مهم در موسیقی اصیل ایرانی هر علاقه مندی که اندکی موسیقی از نوع سنتی و اصیل گوش داده باشد تا به حال حتما به چندین اصطلاح، واژه و کلمه تخصصی در نوارها، کنسرتها و برنامه های این موسیقی برخورده است. در اینجا با معروف ترین آنها مختصری آشنا می شویم: درآمد هر دستگاه و آواز ایرانی به ترتیب خاصی باملودیهای مربوط به خودش شروع می شود که به آن درآمد می گویند. البته روایت هر استاد از درآمد یک دستگاه ادکی با دیگری تفاوت دارد، اما قالب کلی همه درآمدها یکی است. بعضی وقتها در آمد یک استاد به چنان شهرتی می ردس که به نام او معروف می شود. پیش درآمد قطعه موسیقی ریتمیک است که در ابتدای هر اجرا توسط یک یا چند ساز نواخته می شود و حال و هوا را برای خواننده و شنوندگان آماده می کند پیش درآمد معمولا به تمامی یا بیشتر سرک می کشد و آنها را در هن تداعی می کند. چهار مضراب به قطعه سازی موزون و بدون آواز که لا به لای قطعات (پیش درآمد، آواز، تصنیف و ...) نواخته می شود، چهار مضراب می گویند. در قدیم به شکل انفرادی زده می شد و امروز به صورت فردی و گروهی اجرا می شود. تصنیف از در هم آمیختن شعر و موسیقی به صورت ریتمیک البته با رعایت جزئیاتی دقیق و معین، تصنیف ساخته می شود. از نخستین ویژگیهای فرد تصنیف ساز آشنایی و تسلط او با هر دو مقوله شعر و موسیقی و گنجاندن واژه ها و ترجیع بندهای خاص در جای خود است. از مشهورترین تصنیف سازان ایرانی می توان به عارف و شیدا اشاره کرد. تک نوازی به نوازندگی به صورت انفرادی (سلو) می گویند که در موسیقی ایرانی با بداهه نوازی عجین است. به شکلی که منحصر به موسیقی ماست نوازنده در گوشه های هر دستگاه - و احیانا چهار مضراب و رنگ - شکل خاص و غیر قبل تکراری از نوازندگی را با جمله هایی که مخصوص هماننوازنده است اجرا می کند. استاد جلیل شهناز از بهترین تکنوازان ایرانی - و شاید بهترین آنها در صد سال اخیر - است. رنگ قطعه سازی و موزون که فاقد شعر و کلام است و در قالب ریتم 8/6 (شش و هشت) اجرا می شود. ملودیهای رنگ نیز مانند چهار مضراب می تواند از یک یا چند گوشه ر دستگاه تشکیل شود. رنگ را معمولا در پایان تصنیف و آواز اجرا می کنند. از رنگهای معروف می توان به "رنگ ناز" در دستگاه چهار اشاره کرد.