مجله نوجوان 59 صفحه 21

شیشه گری در دوره اشکانیان در نیمه سلسله اشکانیان بود که انسان توانست روش دمیدن را برای تولید ظرفهای شیشه­ای اختراع کند. ظرفهای شیشه­ای به دست آمده از دوران اشکانیان و ساسانیان به دو روش ساخته می­شده است: 1- روش دمیدن در قالب: در این روش شیشه­گر مقداری خمیر مذاب شیشه­ای را به وسیله لوله فلزی تو خالی از درون کوره خارج کرده و درون قالب مورد نظر که گاه دو یا سه تکه مجزا درست شده باشد قرار می­داد و با دمیدن در سر دیگر لوله، خمیر مذاب بوسیله هوایی که به آن وارد می­شد حجیم شده و به صورت حباب در می­آمد و زوایای قالب را پر می­کرد. با سرد شدن شیشه، آنرا از قالب جدا می­کردند. 2- روش دمیدن آزاد: پس از ذوب مواد اولیه شیشه در کوره شیشه­گری، آنگاه استادکار «دم» را به داخل شیشه مذاب فرو برده و آنرا می­چرخاند و بعد از اینکه کمی از شیشه مذاب که اصطلاحاً «بار» نامیده می­شود از داخل کوره برداشته شد در لوله می­دمد تا گوی کوچکی که به «گوی اول» موسوم است به دست آید. بعد از سرد و سخت شدن این گوی، صنعتگر مجدداً دم را به داخل شیشه مذاب فرو برده شیشه لازم را برای ساخت ظرف بر می­دارد. تهیه گوی اول کمک می­کند تا مقدار شیشه­ای که در مرحله دوم بر می­دارد در تمام نقاط دارای قطر مساوی بوده و شیشه­ای که ساخته می­شود در کلیه قسمتها قطری یکسان داشته باشد. پس از آن استاد کار به اندازه کافی در لوله فولادی می­دمد و گوی کره مانندی بوجود می­آورد. آنگاه پشت دستگاه نشسته و دم را روی دو شاخه­های طرفین نیمکت قرار می­دهد. در این حالت و از آنجا که میله­ها به ارتفاع تقریبی 30 سانتی از سطح نشیمن نیمکت قرار دارد، دم را روی دو شاخه می­غلطاند با انبر و تخته به فرم دادن شیشه می­پردازد. پس از آن قسمتهای زاید انتهای ظرف را جدا می­کند. اگر چنانچه ظرف ساخته شده احتیاج به دسته، پایه و تزیینات دیگری داشته باشد یکی از شیشه­گران به وسیله لوله دیگر، کمی شیشه مذاب را از داخل کوره برداشته و استادکار به وسیله آن و با کمک تخته و انبر به ساخت دسته و سایر تزیینات می­کند. استفاده از روش دم به دلیل سرعت عمل و ظرافت کار موجب افزایش تولید و گسترش استفاده از ظروف شیشه­ای شد. در قرنهای نخست میلادی یعنی همزمان با دولت اشکانیان در ایران، سرزمین رُم بزرگترین و مهمترین تولید کننده ظروف شیشه­ای بود و تولیدات کارگاه­های شیشه­سازی رم از طرفین جاده ابریشم تا چین نیز می­رفت و در ایران نیز در بازارهای بین راه در بین امیران و بزرگان محلی خرید و فروش می­شد. در زمان ساسانیان نیز جاده ابریشم فعال بوده و کالاهای شیشه­ای در مسیر جاده ابریشم جزو کالاهای لوکس و جذاب به شمار می­رفت. قابل ذکر است که در دوره ساسانیان با تعداد بسیار زیادی ظروف و قطعات شکسته ساسانی روبرو می­شویم که دلیل بر استفاده زیاد از شیشه در این دوره است.