مقاله اولی‌ در آدابی که در تمام حالات نماز بلکه در تمام عبادات و مناسک ضرور است و در آن چند فصل است.
فصل نهم در بیان احادیث راجع به حضور قلب
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1394

زبان اثر : فارسی

فصل نهم در بیان احادیث راجع به حضور قلب

فصل نهم در بیان احادیث راجع به حضور قلب

‏در ذکر شمّه ای از احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سلام اللّه علیهم راجع‏‎ ‎‏به ترغیب حضور قلب.‏

‏     و ما در این جا به ترجمۀ متن بعضی از روایات اکتفا می کنیم:‏

‏     از حضرت رسول ختمی صلّی اللّه علیه و آله روایت است که «عبادت‏‎ ‎


کتابآداب الصلوة - آداب نمازصفحه 37

‏کن خدای تعالی را چنانچه گویا او را می بینی؛ و اگر تو او را نمی بینی او تو را‏‎ ‎‏می بیند.»‏‎[1]‎

‏    ‏‏از این حدیث شریف استفادۀ دو مرتبه از مراتب حضور قلب می شود:‏‎ ‎‏     یکی، آنکه سالک مشاهِد جمال جمیل و مستغرق تجلّیات حضرت‏‎ ‎‏محبوب باشد به طوری که جمیع مسامع قلب از دیگر موجودات بسته شده و‏‎ ‎‏چشم بصیرت به جمال پاک ذی الجلال گشوده گردیده و جز او چیزی مشاهده‏‎ ‎‏نکند. بالجمله، مشغولِ حاضر باشد و از حضور و محضر نیز غافل باشد.‏

‏     و مرتبۀ دیگر، که نازلتر از این مقام است، آن است که خود را حاضر‏‎ ‎‏محضر ببیند و ادب حضور و محضر را ملحوظ دارد. جناب رسول اکرم‏‎ ‎‏فرماید: «اگر می توانی از اهل مقام اوّل باشی عبادت خدا را آن طور بجا آور،‏‎ ‎‏و الاّ از این معنا غافل مباش که تو در محضر ربوبیّتی.» و البته محضر حق را‏‎ ‎‏ادبی است که غفلت از آن از مقام عبودیّت دور است. و اشاره به این فرموده‏‎ ‎‏است. در حدیثی که جناب ابوحمزۀ ثمالی رضی اللّه عنه نقل می کند،‏‎ ‎‏می گوید: «دیدم حضرت علی بن الحسین سلام اللّه علیهما را که نماز‏‎ ‎‏می خواند. عبای آن حضرت از دوشش افتاد. آن را راست و تسویه نفرمود تا‏‎ ‎‏آن که از نماز فارغ شد. سؤال کردم از سببش، فرمود: وای بر تو، آیا‏‎ ‎‏می دانی در خدمت کی بودم؟‏‎``‎‏»‏‎[2]‎

‏    ‏‏و نیز از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله منقول است که «دو نفر از‏‎ ‎‏امّت من به نماز می ایستند در صورتی که رکوع و سجودشان یکی است و حال‏‎ ‎‏آن که میان نماز آنها مثل ما بین زمین و آسمان است.»‏‎[3]‎‏ ‏

‏    ‏‏و فرمودند: «آیا نمی ترسد کسی که صورت خود را در نماز برمی گرداند‏‎ ‎‏صورت او چون روی حمار شود.»‏‎[4]‎


کتابآداب الصلوة - آداب نمازصفحه 38

‏    ‏‏و فرمودند: «کسی که دو رکعت نماز بجا آورد و در آن به چیزی از دنیا‏‎ ‎‏متوجّه نشود، خدای تعالیٰ گناهان او را می آمرزد.»‏‎[5]‎

‏    ‏‏و فرمودند: «بعضی از نمازها قبول می شود نصفش یا ثلثش یا ربعش یا‏‎ ‎‏خمسش ـ تا عشرش. و بعضی از نمازها چون جامۀ کهنه پیچیده می شود و به‏‎ ‎‏روی صاحبش زده می شود. و از نماز تو مال تو نیست مگر آن که به قلبت اقبال‏‎ ‎‏به آن کنی.»‏‎[6]‎

‏    ‏‏و حضرت باقر علیه السلام فرمودند: «رسول خدا فرمود: وقتی بندۀ‏‎ ‎‏مؤمن به نماز بایستد خدای تعالیٰ نظر به سوی او کند ـ یا فرمودند خدای تعالیٰ‏‎ ‎‏اقبال به او کند ـ حتی منصرف شود. و رحمت از بالای سرش سایه بر او افکند‏‎ ‎‏و ملائکه فرو گیرند اطراف و جوانب او را تا افق آسمان و خدای تعالی ملکی را‏‎ ‎‏موکّل او کند که بایستد بالای سر او و بگوید: ای نمازگزار، اگر بدانی کی نظر‏‎ ‎‏می کند به سوی تو و با  کی مناجات می کنی، توجّه به جایی نمی کنی و از‏‎ ‎‏موضعت جدا نمی شوی هرگز.‏‎``‎‏»‏‎[7]‎

‏    ‏‏و از حضرت صادق علیه السلام منقول است که «جمع نمی شود اشتیاق‏‎ ‎‏و خوف در دلی مگر آن که بهشت بر او واجب شود. پس وقتی نماز‏‎ ‎‏می خوانی، اقبال کن به قلب خود به خدای عزّ و جلّ؛ زیرا که نیست بندۀ‏‎ ‎‏مؤمنی که اقبال کند به قلبش به خدای تعالی در نماز و دعا مگر آن که قلوب‏‎ ‎‏مؤمنین را خدای تعالی به او اقبال دهد و با دوستی آنها او را تأیید کند او را به‏‎ ‎‏بهشت برد.»‏‎[8]‎

‏    ‏‏و از حضرت باقر و صادق علیهماالسلام مروی است که فرمودند:‏‎ ‎‏«نیست از برای تو از نمازت مگر آنچه را که اقبال قلب داشته باشی در آن؛‏‎ ‎‏پس، اگر به غلط بجا آورد تمام آن را یا غفلت از آداب آن کند، پیچیده شود‏‎ ‎


کتابآداب الصلوة - آداب نمازصفحه 39

‏آن و به روی صاحبش زده شود.»‏‎[9]‎

‏    ‏‏و از حضرت باقرالعلوم علیه السلام روایت شده که «همانا بالا می رود‏‎ ‎‏از نماز بنده از برای او نصف یا ثلث یا ربع یا خمسش؛ پس، بالا نمی رود‏‎ ‎‏برای او مگر آنچه را اقبال به قلب نموده است بر آن. و ما مأمور شدیم به نافله تا‏‎ ‎‏تتمیم شود نقص فرایض به آن.»‏‎[10]‎

‏    ‏‏و از جناب صادق مروی است که فرمود: «وقتی احرام بستی در نماز،‏‎ ‎‏اقبال کن بر آن، زیرا که وقتی اقبال نمودی خداوند به تو اقبال فرماید و اگر‏‎ ‎‏اعراض نمایی خداوند از تو اعراض کند. پس گاهی بالا نمی رود از نماز مگر‏‎ ‎‏ثلث یا ربع یا سدس آن به آن قدر که نمازگزار اقبال به نماز نموده و خداوند عطا‏‎ ‎‏نمی فرماید به غافل چیزی.»‏‎[11]‎

‏    ‏‏و از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله روایت است که به ابی ذر فرمودند:‏‎ ‎‏«دو رکعت متوسّط با فکر بهتر است از ایستادن یک شب در صورتی که قلب‏‎ ‎‏غافل باشد.»‏‎[12]‎‏ احادیث در این باب بسیار است و برای اصحاب اعتبار و‏‎ ‎‏قلوب بیدار این قدر کفایت کند.‏

‎ ‎

کتابآداب الصلوة - آداب نمازصفحه 40

  • )) بحارالانوار، ج 74، ص 74، «کتاب الروضة»، باب 4، حدیث 3. مکارم الاخلاق، ص 459.
  • )) وسائل الشیعة، ج 4، ص 688، «کتاب الصلوة»، «ابواب افعال الصلوة»، باب 3، حدیث 6.
  • )) بحارالانوار، ج 81، ص 249، «کتاب الصّلوة»، باب 16، حدیث 41.
  • )) مستدرک الوسائل، «کتاب الصلوة»، و «ابواب افعال الصّلوة»، باب 2، حدیث 20.
  • )) منبع پیشین، حدیث 13.
  • )) بحارالانوار، ج 81، ص 260، «کتاب الصّلوة»، باب 16، حدیث 59.
  • )) مستدرک الوسائل، «کتاب الصّلوة»، «ابواب افعال الصّلوة»، باب 2، حدیث 22.
  • )) وسائل الشیعة، ج 4، ص 687، «کتاب الصّلوة»، «ابواب افعال الصّلوة»، باب 3، حدیث 3.
  • )) منبع پیشین، حدیث 1.
  • )) علل الشّرائع، ج 2، ص 327، باب 24، حدیث 2.
  • )) مستدرک الوسائل، «کتاب الصّلوة»، «ابواب افعال الصّلوة»، باب 3، حدیث 7.
  • ))    پاورقی 57.