مصاحبه
بیان دیدگاه اسلام در مورد مسائل مختلف
مصاحبه با کرککروفت درباره اسلام
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: صحیفه امام

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 7 دی‌ ‭1357

زمان (قمری) : 27 م‍ح‍رم‌ ‭1399

مکان: ‫پاریس - نوفل لوشاتو

شماره صفحه : 291

موضوع : بیان دیدگاه اسلام در مورد مسائل مختلف

زبان اثر : فارسی

مصاحبه کننده : آقای «کرککروفت» (استاد دانشگاه «روتکرز» امریکا)

مصاحبه با کرککروفت درباره اسلام

مصاحبه

‏زمان: 7 دی 1357 / 27 محرّم 1399‏

‏مکان: پاریس، نوفل لوشاتو‏

‏موضوع: بیان دیدگاه اسلام در مورد مسائل مختلف‏

‏مصاحبه کننده: آقای «کرککروفت» (استاد دانشگاه «روتکرز» امریکا)‏

سؤال: ‏[‏‏به نظر شما مبارزات کنونی چطور پیش می روند؟‏‏]‏

جواب: ‏مبارزات مردم ایران به اوج خود رسیده است، و من امیدوارم که در آینده ای نه چندان‏‎ ‎‏دور موفق شویم تا شاه را از مملکت بیرون کنیم. امروز مردم ایران کاملاً به مبارزات خود‏‎ ‎‏آگاهی دارند و می دانند چه راه دشواری را در پیش دارند، ولی با اتکا به ایمان خود‏‎ ‎‏پیروزی آنان حتمی است.‏

ــ     ‏[‏‏دربارۀ این حکومت ائتلافی چه فکر می کنید؟ اولین اقدامی که حکومت اسلامی انجام خواهد داد چه‏‎ ‎‏خواهد بود؟‏‏]‏

ــ     ‏من بارها گفته ام که نه من و نه ملت ایران هیچ دولتی را با وجود شاه قبول نداریم. هر‏‎ ‎‏دولتی که با وجود شاه روی کار بیاید به مردم و مملکت و به اسلام خیانت کرده است. ما‏‎ ‎‏مصمم هستیم که ریشۀ همۀ بدبختیها را قطع کنیم، یعنی شاه را از مملکت بیرون کنیم.‏

ــ     ‏[‏‏آیا حکومت اسلامی، مالکیت عمومی یا خصوصیِ مایملک را قائل خواهد بود؟ مالکیت مردم و‏‎ ‎‏ادارۀ زمینها و صنایع را به وسیلۀ آنان محترم خواهد شمرد؟ نقش حکومت در موارد فوق چه خواهد‏‎ ‎‏بود؟ آیا فرمان ملی کردن موارد فوق را خواهد داد؟ روابطی که دولت اسلامی در رابطه با مالکیت مردم‏‎ ‎‏خواهد داشت چه خواهد بود؟ این روابط چگونه تنظیم و اداره می شود؟‏‏]‏

ــ     ‏مالکیت بدان صورت که در امریکا مطرح است اصولاً در اسلام وجود ندارد. اسلام‏‎ ‎‏مالکیت را قبول دارد، ولی قوانینی در اسلام هست که مالکیت را تعدیل کند. اگر به قوانین‏‎ ‎‏اسلام عمل شود هیچ کس دارای زمینهای بزرگ نمی شود. مالکیت در اسلام به صورتی‏‎ ‎‏است که تقریباً همه در یک سطح قرار می گیرند و وقتی این چنین باشد چرا پای دولت را‏

‏به میان کشیم و زمینها و صنایع را به دست مردم نسپاریم. در مورد ملی کردن، وضع در‏‎ ‎‏ایران به صورتی بوده است که حقوق کارگران و رعایا را سرمایه داران بزرگ و مالکین‏‎ ‎‏بزرگ برده اند و امروز هم دارند می برند. بدین جهت آنان مالک کارخانه ها و زمینهای‏‎ ‎‏خود نیستند. ما همۀ آنان را پای میز محاکمه می کشیم و مایملک و سرمایۀ آنان را مورد‏‎ ‎‏بررسی قرار می دهیم و حقوق حقۀ مردم محروم را که عمری است مالکین بزرگ و‏‎ ‎‏سرمایه داران بزرگ خورده اند به محرومین باز پس می دهیم. و در این صورت است که نه‏‎ ‎‏اختیار را از آنان سلب کرده ایم و نه کسی حق دیگران را می تواند بخورد و نه کسی‏‎ ‎‏زندگی اش با اشکال کمبود مالی مواجه خواهد شد.‏

ــ     ‏[‏‏رفتار شما با اقلیتهای مذهبی در حکومت اسلامی چگونه خواهد بود؟ اقلیتهایی مثل مسلمانان سنی،‏‎ ‎‏صوفیها، آشوریان، مسیحیان، ارمنیان، یهودیان و بهاییان. آیا در تحت حکومت اسلامی پیشنهادی‏‎ ‎‏شما، یک نفر غیر مسلمان مارکسیست ـ غیر از حزب توده ـ و یا زنان می توانند در پستهایی مثل مقامات‏‎ ‎‏نظامی یا غیر نظامی خدمت کنند؟‏‏]‏

ــ     ‏اولاً برادران اهل سنت هرگز از اقلیتهای مذهبی نیستند. و ما بارها گفته ایم که رفتارمان با‏‎ ‎‏اقلیتهای مذهبی بسیار خوب خواهد بود. اسلام آنها را محترم شمرده است. ما به آنان‏‎ ‎‏تمام حقوقشان را می دهیم. آنان حق دارند در مجلس وکیل داشته باشند و آزادند به‏‎ ‎‏فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی بپردازند و آزادانه امور مذهبی خود را انجام دهند. آنان‏‎ ‎‏ایرانی هستند و مثل سایر ایرانیان در زیر چتر حکومت اسلامی زندگی با امنیت کامل‏‎ ‎‏خواهند داشت. در امور نظامی مثل سایر امور، زنان می توانند کارهایی را به عهده بگیرند‏‎ ‎‏و در صدر اسلام زنان در جبهه بوده اند و آنچه که مربوط به مجروحین بوده است به‏‎ ‎‏عهدۀ آنان گذاشته می شده است.‏

ــ     ‏[‏‏چنانچه اسلام با فساد و افزایش بی رویۀ قیمتها و سود مخالف است و استفاده از دسترنج دیگران را‏‎ ‎‏غیرمشروع و غیر اخلاقی می خواند، چگونه دولت اسلامی با تجار بازار رفتار خواهد کرد؟‏‏]‏

ــ     ‏بارها گفته ام که تجار در حکومت اسلامی بدین صورتی که امروز وجود دارد وجود‏‎ ‎‏نخواهند داشت. تجاری که امروز در ایران هستند به مناسبت روابط اقتصادی غیر اسلامی‏

‏به چنین سرمایه دارهایی تبدیل شده اند و الاّ در حکومت اسلامی هرگز فاصلۀ طبقاتی‏‎ ‎‏بدین صورت نخواهد شد و تقریباً همه در یک سطح زندگی خواهند کرد.‏

ــ     ‏[‏‏می دانیم که در محدودۀ قوانین اسلامی سنتهایی هم جا دارند، بسیاری از این سنتها در چهارچوب‏‎ ‎‏جامعۀ مدرن کنونی بسیار مترقی و باعث پیشرفتند، لکن سنتها و آدابی هم وجود دارند که در جامعۀ‏‎ ‎‏حاضر دیگر استفاده ای نداشته و باید حذف شوند، به دلیل اینکه اینها باری بر گُردۀ مردم خواهند بود،‏‎ ‎‏مثل داشتن بیش از یک زن. نظر شما چیست؟‏‏]‏

ــ     ‏بعضی از مسائلی که به اسم اسلام در شرق و غرب شایع کرده اند اینها اصولاً ساختۀ دست‏‎ ‎‏استعمارگران و مستبدان است، تا با انحراف اذهان بتوانند آنچه را که مایل هستند انجام‏‎ ‎‏دهند. قوانین اسلام همیشه با شرایط زمان و مکان قابل تطبیق است. و اینطور نیست که در‏‎ ‎‏یک زمان، حکم اسلامی مفید باشد و در زمان دیگر مضر. البته در بعضی از زمانها‏‎ ‎‏موضوع حکمی تحقق پیدا نمی کند و آن حکم متروک می شود.‏

ــ     ‏[‏‏گفته می شود که رئیس سابق انجمن زنان حقوقدان ایران، خانم مهوش صفی نیا گفته است که‏‎ ‎‏جنب و جوش مذهبی در ایران، مجلس را مجبور ساخته است که لایحه هایی را به مجلس ببرند که‏‎ ‎‏حقوق زنان را محدود کنند. مثلاً، پایین آوردن سن ازدواج به پانزده سالگی، ممنوعیت زنان از شرکت‏‎ ‎‏در ارتش و اعلام کردن سقط جنین به عنوان یک جنایت. (نقل از نیویورک تایمز، 17 دسامبر) آیا شما‏‎ ‎‏چنین قوانینی را تأیید می کنید؟‏‏]‏

ــ     ‏در مورد ازدواج، اسلام آزادی در انتخاب شوهر را به زن داده است. هر زنی می تواند هر‏‎ ‎‏شوهری را که مایل باشد اختیار نماید، البته در چهارچوب قوانین اسلام. اسلام با سقط‏‎ ‎‏جنین مخالف است و آن را حرام می داند. زنان همان طور که قبلاً گفتم می توانند در‏‎ ‎‏ارتش باشند. آنچه اسلام با آن مخالف است و آن را حرام می داند فساد است، چه از‏‎ ‎‏طرف زن باشد و چه از طرف مرد فرقی نمی کند. این افرادی را که شما به عنوان حقوقدان‏‎ ‎‏می دانید همیشه زنان ما را گمراه کرده اند. امروز زنان آزادۀ ما زندانها را پر کرده اند و این‏‎ ‎‏حقوقدانان همیشه پای جنایتهای شاه را امضا کرده اند. کدام یک از این دو آزادند و‏‎ ‎‏آزاده؟‏


ــ     ‏[‏‏در جامعۀ ایران چه تغییراتی را شما در موقعیت زن، مورد نیاز حس می کنید؟ و به نظر شما دولت‏‎ ‎‏اسلامی چگونه شرایط زنان را تغییر خواهد داد؟ مثل اشتغال به کارهای دولتی و کار کردن در حرفه های‏‎ ‎‏مختلف مانند پزشکی، مهندسی و غیره و نیز شرایطی چون طلاق، سقط جنین، حق مسافرت و پوشیدن‏‎ ‎‏اجباری چادر.‏‏]‏

ــ     ‏تبلیغات سوء شاه و کسانی که با پول شاه خریده شده اند، چنان موضوع آزادی زن را برای‏‎ ‎‏مردم مشتبه کرده اند که خیال می کنند فقط اسلام آمده است که زن را خانه نشین کند. چرا‏‎ ‎‏با درس خواندن زن مخالف باشیم؟ چرا با کار کردن زن مخالف باشیم؟ چرا زن نتواند‏‎ ‎‏کارهای دولتی انجام دهد؟ چرا با مسافرت کردن زن مخالفت کنیم؟ زن، چون مرد در‏‎ ‎‏تمام اینها آزاد است. زن هرگز با مرد فرقی ندارد. آری در اسلام زن باید حجاب داشته‏‎ ‎‏باشد، ولی لازم نیست که چادر باشد. بلکه زن می تواند هر لباسی را که حجابش را به‏‎ ‎‏وجود آورد اختیار کند. ما نمی توانیم و اسلام نمی خواهد که زن به عنوان یک شیء و‏‎ ‎‏یک عروسک در دست ما باشد. اسلام می خواهد شخصیت زن را حفظ کند و از او‏‎ ‎‏انسانی جدی و کارآمد بسازد. ما هرگز اجازه نمی دهیم تا زنان فقط شیئی برای مردان و‏‎ ‎‏آلت هوسرانی باشند. اسلام سقط جنین را حرام می داند و زن در ضمن عقد ازدواج‏‎ ‎‏می تواند حق طلاق را برای خودش به وجود آورد. احترام و آزادی ای که اسلام به زن‏‎ ‎‏داده است، هیچ قانونی و مکتبی نداده است.‏

ــ     ‏[‏‏برنامۀ صنعتی کردن و نوسازی ایران تحت یک حکومت اسلامی چه خواهد بود؟ تکنولوژی خود را‏‎ ‎‏از چه منبعی تهیه خواهید کرد؟ چگونه متخصصین و دانشمندان خود را تربیت کرده و آموزش خواهید‏‎ ‎‏داد؟‏‏]‏

ــ     ‏ما، در برنامۀ صنعتی کردن مملکت هرگز چون امروز سراغ مونتاژ نمی رویم. ما در ایران‏‎ ‎‏صنایع مادر ایجاد خواهیم کرد و نوسازی را به بهترین وجه انجام خواهیم داد. البته توقع‏‎ ‎‏نباید داشت که این کارها به محض رفتن شاه صورت گیرد. زیرا شاه ایران را به طور کلی‏‎ ‎‏خراب کرده است و ایران به صورت یک کشور جنگزده درآمده است. لذا برای ترمیم‏‎ ‎‏خرابیها و ایجاد صنایع اصیل احتیاج به مدت است. ما نیازهای تکنولوژی خود را از هر‏

‏منبعی که مفیدتر برای کشورمان باشد تأمین خواهیم کرد. ما از جهت متخصص‏‎ ‎‏کارآزموده بسیار غنی هستیم. هزاران کارشناس ایرانی در رشته های گوناگون علمی در‏‎ ‎‏کشورهای خارجی هستند. اینها به دلیل ظلم و ستم شاه و فقدان برنامه های صنعتی علمی‏‎ ‎‏اصیل مجبور به ترک مملکت و کار برای مؤسسات خارجی شده اند. با رفتن شاه اکثر اینها‏‎ ‎‏به ایران برخواهند گشت.‏

ــ     ‏[‏‏اگر شما روابط خود را با اسرائیل به عنوان کشوری که به مردم ظلم می کند قطع کنید، آیا فکر نمی کنید‏‎ ‎‏به همان دلیل روابط خود را با بعضی از دوَل عرب نیز قطع کنید؟‏‏]‏

ــ     ‏ما با هر کشوری که بخواهد ظلم کند مخالفیم. حال این کشور چه در غرب و چه در شرق.‏‎ ‎‏اسرائیل حقوق مردم عرب را غصب کرده است، ما با او مخالفت خواهیم کرد. به علاوه‏‎ ‎‏اسرائیل بزرگترین حامی شاه است و مسئول تبلیغات ساواک. اسرائیل به این ترتیب‏‎ ‎‏شریک در جنایات ساواک و شاه است.‏

ــ     ‏[‏‏نظر شما راجع به گروههای مسلح چریکی مثل سازمان مجاهدین و دیگر سازمانها مثل چریکهای‏‎ ‎‏فدایی خلق چیست؟ آیا وقت آن رسیده است که علیه شاه، ساواک و ارتش اسلحه به دست گیرید؟‏‏]‏

ــ     ‏ما امیدواریم که با مبارزاتمان به همین صورتی که هست شاه را شکست دهیم. ولی اگر‏‎ ‎‏شاه به جنایات خود ادامه دهد، جنگ مسلحانه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.‏

ــ     ‏[‏‏شما تهدید کرده اید که عرضۀ نفت را به کشورهایی که حمایت خود را از شاه ادامه دهند قطع خواهید‏‎ ‎‏کرد. آیا این تهدید شامل دورانی است که شاه بر اریکۀ قدرت است یا بعد از آن را هم شامل خواهد‏‎ ‎‏شد؟‏‏]‏

ــ     ‏رفراندم تاسوعا و عاشورا برای چندمین بار ثابت کرد که شاه از سلطنت مخلوع است. و از‏‎ ‎‏آن روز به بعد اگر دولتی از شاه حمایت کند، تا رئیس آن دولت سرکار است نفت را قطع‏‎ ‎‏و تمام قراردادهایی که بعد از این دو روز تا رفتن شاه امضا شده است بی اعتبار می دانیم.‏‎ ‎‏ولی قراردادهایی که قبل از این دو روز با رژیم منعقد شده اند آنها را بررسی می کنیم،‏‎ ‎‏آنچه را مضر به حال ملت و مصالح مملکت ندانیم می پذیریم وگرنه رد می کنیم.‏

ــ     ‏[‏‏گفته شده است که اصلاحات ارضی شاه «روحانیونی را که دومین طبقۀ زمینداران بزرگ را تشکیل‏

‏می داده اند» (نیویورک تایمز، 11 دسامبر) صدمه زده است. و این یکی از دلایلی است که شما با شاه‏‎ ‎‏مخالفت می کنید. آیا این مطلب صحیح است؟ پیش از سال 1963 چند درصد از زمینهای زراعتی را‏‎ ‎‏افراد مذهبی اداره می کرده اند؟ آیا پس از رفتن شاه، عوامل مذهبی دوباره ادارۀ زمینها را به عهده‏‎ ‎‏خواهند گرفت؟ کشاورزی دولتی که مورد تأیید شما باشد چه خواهد بود؟ آیا مکانیزه کردن کشاورزی‏‎ ‎‏جایگزین کار یدی خواهد شد؟ در این صورت این ماشینهای کشاورزی از کجا تهیه خواهد شد؟‏‏]‏

ــ     ‏به طور کلی هیچ یک از روحانیون مخالف شاه از زمینداران بزرگ نبوده اند، تا‏‎ ‎‏اصلاحات ارضی شامل زمینهای آنها بشود. و من هم اعلام کرده ام که چون زمینداران‏‎ ‎‏بزرگ مالیاتهای اسلامی خود را نپرداخته اند ما زمینها را از رعایا پس نخواهیم گرفت و‏‎ ‎‏مخالفت من و سایر روحانیون با شاه هرگز بدین خاطر نبوده است، و این هم از تبلیغات‏‎ ‎‏سوء شاه است که دیگر رنگ خود را باخته است. ما کشاورزی خود را مکانیزه خواهیم‏‎ ‎‏کرد و دولت اسلامی موظف است که آنچه را زارعین احتیاج دارند به بهترین وجه در‏‎ ‎‏اختیار آنان بگذارد. اگر کشاورزی صحیح در ایران به وجود آید ما در آینده یکی از‏‎ ‎‏صادرکنندگان مواد غذایی خواهیم بود. ما قبل از اصلاحات ارضی ساختۀ امریکا که‏‎ ‎‏ایران را دربست در اختیار امریکا قرار داد، یکی از صادرکنندگان مواد غذایی بودیم.‏‎ ‎‏ایران یکی از کشورهای نادری است که اگر اصول صحیح کشاورزی در آن پیاده شود،‏‎ ‎‏یکی دو استان آن اکثر مواد غذایی ایران را تأمین خواهد کرد و مابقی را می توانیم صادر‏‎ ‎‏کنیم. ولی امروز ایران بیشتر مواد غذایی اش را از خارج می آورد. برای مکانیزه کردن‏‎ ‎‏کشاورزی، ماشینهای کشاورزی را از کشورهایی می آوریم که از نظر قیمت ارزانتر و از‏‎ ‎‏نظر جنس بادوامتر و محکمتر باشد. در حکومت اسلامی، ایران استقلال اقتصادی‏‎ ‎‏خودش را حفظ خواهد نمود.‏

ــ     ‏[‏‏آیا ایالات متحده اکنون در ایران در حال جنگ است؟ آیا شما انتظار دارید که قوای امریکا و شوروی‏‎ ‎‏در ایران مداخله کنند؟‏‏]‏

ــ     ‏ما تقریباً در ایران با امریکا می جنگیم. امریکا به هیچ وجه نمی خواهد بفهمد که ملتی قیام‏‎ ‎‏کرده است و شاه را نمی خواهد. چرا با حفظ شاه کینۀ مردم ایران را به خودش افزایش‏

‏می دهد؟ ما هرگز موافق مداخلۀ امریکا و شوروی نیستیم. شوروی نیز چون امریکا‏‎ ‎‏همیشه از شاه پشتیبانی کرده است. و ما هرگز اجازۀ هیچ گونه مداخله ای را به او نمی دهیم.‏‎ ‎‏مداخلۀ نظامی خارجیها در ایران بسیار بعید به نظر می رسد.‏

ــ     ‏[‏‏دولتین فرانسه و امریکا هر دو به شما اخطار کرده اند که از صحبت دربارۀ امور ایران خودداری کنید، و‏‎ ‎‏شما را متهم کرده اند که ایران را به خشونت فرا خوانده اید. و شما را تهدید کرده اند که از کشورشان‏‎ ‎‏اخراج می کنند اگر شما چنین دعوتها را ادامه بدهید، ارزیابی شما از این تهدیدها چیست؟‏‏]‏

ــ     ‏امریکا چنین حقی را ندارد که اخطاریه بدهد و در کار ایران و یا فرانسه دخالت کند. من‏‎ ‎‏قصد دارم تا آخرین نفس علیه دیکتاتوری شاه به مبارزاتم ادامه بدهم و یک لحظه هم‏‎ ‎‏دست از این کار برنخواهم داشت.‏

ــ     ‏[‏‏شما و آقای کارتر، بیانات تندی نسبت به هم داشته اید. شما وی را به عنوان بزرگترین خطاکار حقوق‏‎ ‎‏بشر خوانده اید. (لوموند، 17 اکتبر 1978) و وی شما را محکوم کرده است که بیانات کنترل نشده ای از‏‎ ‎‏یک کشور خارجی صادر می کنید که خشونت و حمام خون را در ایران تشویق می کند. این چیزی است‏‎ ‎‏که واقعاً قابل تعمق است و وی امیدوار است که شما این بیانات را پس از گذشتن این موسم حرام‏‎ ‎‏(محرّم) متوقف کنید. (نقل از مصاحبۀ مطبوعاتی کارتر، 13 دسامبر 1978) روابط خود و پرزیدنت‏‎ ‎‏کارتر را چگونه ارزیابی می کنید؟ روابط خود را با ملت امریکا چگونه ارزیابی می کنید؟‏‏]‏

ــ     ‏آیا امریکا واقعاً مدافع حقوق بشر است؟ یا این شعاری است که برای انتخاب شدن برای‏‎ ‎‏رئیس جمهوری امریکا مطرح کرده است؟ و یا شعاری است علیه چند زندانی شوروی؟‏‎ ‎‏آیا او مدافع حقوق بشر است و حال آنکه در ایران شاه دست نشاندۀ خائن او حمام خون‏‎ ‎‏به راه انداخته است و او شاه را پشتیبانی می کند. آیا کشتار بی حد و حصر شاه را در سراسر‏‎ ‎‏ایران نمی بیند و نمی داند؟ لابد آقای کارتر پشتیبانی از این جنایتکاران تاریخ را که روی‏‎ ‎‏جلادان تاریخ را سفید کرده است، دفاع از حقوق بشر می داند. کارتر چندی پیش گفت‏‎ ‎‏که منافع امریکا بر حقوق بشر مقدم است. ما که می گوییم این خونریزیها نباشد و شاه برود‏‎ ‎‏تا مردم سرنوشت خویش را به دست بگیرند، حمام خون درست کرده ایم؟ قضاوت آن با‏‎ ‎‏مردم جهان است. آیا وقت آن نرسیده است تا کارتر دست از حمایت شاه بکشد و بیش‏

‏از این دستش را به خون مردم بیگناه و بی پناه ایران آلوده نسازد؟ من هیچ گونه رابطه ای با‏‎ ‎‏آقای کارتر ندارم و اصولاً با هیچ رئیس جمهور و یا رئیس دولتی رابطه ندارم. من از‏‎ ‎‏مردم امریکا می خواهم که هرچه زودتر به نفع مردم مظلوم ایران اقدام کنند و از آقای‏‎ ‎‏کارتر و دولت امریکا بخواهند تا از شاه پشتیبانی نکنند و افکار عمومی جهان را علیه‏‎ ‎‏مردم امریکا نشورانند. پشتیبانی دولت امریکا از رژیم شاه بالمآل به مصلحت مردم‏‎ ‎‏امریکا نخواهد بود.‏

ــ     ‏[‏‏آیا تجربۀ خاصی در زندگی شما وجود داشت که شما به واسطۀ آن در صحنۀ سیاست فعال شدید و‏‎ ‎‏تمایل به قبول رهبری پیدا کردید؟ آیا سمبل مردم ایران بودن احساس نمی کنید بار سنگینی بر دوش‏‎ ‎‏شما می گذارد؟‏‏]‏

ــ     ‏شما چون دین را از سیاست جدا می دانید لذا خیال می کنید که وقتی عالِم، یک عالم دینی‏‎ ‎‏وارد مسائل سیاسی می شود شغل اصلی اش را رها کرده، و کار جدیدی را شروع کرده‏‎ ‎‏است. و حال اینکه دین اسلام دارای مسائل عبادی و سیاسی است و مسائل سیاسی آن‏‎ ‎‏بیش از مسائل عبادی آن است. من جنایات شاه را در طول سلطنت دنبال می کردم تا وقتی‏‎ ‎‏رسید که می بایست علیه او آشکارا قیام کنم. و مبارزات خود را بیش از پانزده سال پیش‏‎ ‎‏آغاز کردم و همیشه خواست مردم را که واژگونی دودمان پهلوی و برچیدن نظام‏‎ ‎‏شاهنشاهی و استقرار یک حکومت اسلامی است بدون هیچ گونه تردیدی اعلام نمودم،‏‎ ‎‏و این قهری است که مردم چون خواست خود را در من می دیدند به من رو آوردند.‏

ــ     ‏[‏‏نظر حضرتعالی نسبت به جبهۀ ملی چیست؟‏‏]‏

ــ     ‏من نظر مثبتی ندارم و نفی اش هم نکرده ام.‏

ــ     ‏[‏‏نظر حضرتعالی نسبت به کوششی که بختیار برای تشکیل دولت می کند، چیست؟‏‏]‏

ــ     ‏نظر من، اینکه بختیار هم توفیق پیدا نخواهد کرد.‏

ــ     ‏[‏‏ولو اینکه موقتاً هم باشد شما تأییدش نخواهید کرد؟‏‏]‏

ــ     ‏خیر.‏

ــ     ‏[‏‏آیا احتمال این مطلب وجود دارد که، اتحادی بین مذهبیها و نظامیان برای سرنگونی شاه به وجود‏

‏بیاید؟‏‏]‏

ــ     ‏احتمال هست، ولی نمی دانم تحقق پیدا کرده است یا خیر. ولی آخر نظامیان به ما‏‎ ‎‏می پیوندند.‏

ــ     ‏[‏‏در یک حکومت اسلامی، آیا کسانی که انتخاب می شوند رهبران مذهبی خواهند بود؟ یا هر کسی در‏‎ ‎‏هر حال انتخاب می شود، صرفِ نظر از اینکه وابستگیهای مذهبی یا سیاسی اش چه باشد؟‏‏]‏

ــ     ‏اشخاص باید امین و مذهبی باشند و یا وجهه های ملی که مذهبی هستند، اما غیر مسلمین،‏‎ ‎‏اقلیتهای مذهبی، آنها علی حده خودشان آرا دارند و همانطور طبق آرای خود تعیین‏‎ ‎‏خواهند کرد.‏

ــ     ‏[‏‏آیا برای بهاییها در حکومت آینده، آزادیهای سیاسی و مذهبی وجود دارد؟‏‏]‏

ــ     ‏آزادی برای افرادی که مضر به حال مملکت هستند داده نخواهد شد.‏

ــ     ‏[‏‏آیا آزادیهایی برای مراسم مذهبی آنها داده خواهد شد؟‏‏]‏

ــ     ‏خیر.‏

‎ ‎