مجله نوجوان 121 صفحه 5

تجارت میپرداخت. آنکه بیشتر داشت تاجر بزرگتر و مهمتر و آنکه کمتر داشت، تاجر خردتری بود؛ اما همه تاجر بودند و اگر کسی نبود، مورد مذمت بود. چنین بود که قافلههای تجارتی دایم در رفت و آمد بودند و توشهای می­بردند و متاعی می­آوردند. قافلههایی که گاه تا دو هزار و سه هزار شتر زیر بار کاروانیان داشت و چهارصد و پانصد تاجر ملازم آن بودند. از این تجارت پر رونق در شاهراه اقتصادی آن روزگار، ثروتهای کلان و چشمگیری براندوخته شده بود. «ربا» هم که نوعی معامله در نگاه اعراب آن روز بود، با بهرهای صددرصد این ثروتها را کلانتر میکرد. مکه نیز که معبد قدیمی اعراب بود، در انباشت ثروت قریشیان بیتأثیر نبود. این معبد قدیمی، از هر سوی و هر جای مشتاقانی داشت که بتهایی در آن داشتند و گاه تا سیصد بت در آن بود که هر یک به طایفهای و قبیلهای تعلق داشت و خداییشان را میکرد. نیز به همین سبب، مکه پرستشگاه تمامی اعراب بود و مقدس شمرده میشد، یعنی ایمن بود و هیچ جنگ و تجاوزی در محیط آن به احترام تقدسش صورت نمیگرفت، حتی حیوانات پناه برده به حریم آن هم از زخم و تیغ و تیر، ایمن بودند. این حد از احترام و تقدس، کعبه را جایگاهی ویژه داده بود و تولیت آن را بزرگ ساخته بود. از این جهت خانوادههای مهم بر سر تولیت آن کشمکش داشتند و مقارن روزگار پیش از بعثت محمد صلاللهعلیهو آله، تولیت آن پس از «عمالقه» و «جرهمیها» و «خزاعیها» به دست قریش افتاده بود که ساکن اصلی مکه بودند و درست در همین ایام بود که «ابرهه» با فیلهایش از حبشه آمد تا آن را در هم کوبد و خود، سنگباران پرندگان ابابیل شد. آمد و شدهای فراوان کاروانها و سفر کاروانیان به نقاط دور و نزدیک شبه جزیرة عربستان، باعث شده بود که علاوه بر کالا، فکرها و عقیدهها و شعرها و داستانها نیز رهاورد سفرها شود. هر عقیدهای در مکه بیان میشد و هر داستانی از کاروانی نقل زبانها میگشت. اگر چه نه چندان دیرپا، اما مکه محل انتشار عقاید دورهای، داستانها، شعرها و... نیز بود که بر سر بازارها و کاروانسراها گفته میشد. گاه حتی عقیدهای یا شعری چنان قوت داشت که محل توجه عام میشد و ضربالمثل میگشت یا چون «معلقات سبعه» که هفت شعر معروف از سخنوران نامی آن روزگار بود، به جهت اهمیت به دیوار کعبه آویخته میشد. این چنین، زندگی اهل مکه آمیزهای بود از پول و بت پرستی و سخنوری و شعر و تفاخر به آموزههای جاهلی؛ همه، چیزهایی که بزرگترینموانع بر سر راه خداپرستی و توحید به شمار میآمد. این روایتی دور و خلاصه بود از مکه و وضعیتش، مقارن ظهور محمد صلاللهعلیهو آله قهرمان داستان ما.