مجله نوجوان 199 صفحه 23

شد که برای درشت کردن و مقابله با ضعف بینایی می‏توان از عدسی استفاده کرد. او تعبیر ابن هیثم را از چشم به مانند دستگاهی تصویرساز توضیح داد و از خود نیز هشت قانون برای طبقه­بندی عدسیهای محدب و مقعر در مقایسه با چشم ارائه کرد. پورتا پورتا دانشمند شوخی بود. او هم دربارۀ نورشناسی مباحثی را مطرح کرد و هم آینه­هایی ساخت که آدم را شبیه حیوانات نشان می‏داد و شیشه‏های ساده‏ای که شوخیهای مفرح دیگری را میسر می‏ساخت. او به اصول کار تلسکوپ و میکروسکوپ نیز پی برده بود. او در سال 1593 کتابی در مورد شکست نور یا دفراکتیون انتشار داد که در آن خبر از انجام آزمایشهایی با استفاده از ترکیبات مختلف عدسیهای کوژ و کاو داشت. این کتاب همچنین حاوی نخستین شرح محفظۀ تاریک مجهز به عدسی بود. شواهد جالب توجه دیگری وجود دارد که نشان می‏دهد احتمالاً پورتا با اصول ساختمان تلسکوپ آشنایی داشته است. او حتی کتابی با عنوان تلسکوپ تألیف کرد که هرگز منتشر شد. لیپرشی در قرن شانزدهم در یک مغازۀ عینک‏سازی در هلند دو کودک با لنزها بازی می‏کردند. آنها با روی هم گذاشتن لنزها به برج یک کلیسای دور دست نگاه کردند و از دیدن آن شگفت زده شدند. وقتی که هانس لیپرشی، صاحب مغازه متوجه این کار شد، لنز‏ها را روی هم قرار داد. در سال 1608 لیپرشی سعی کرد تا این وسیله را به اردوی هلند بفروشد اما افسری که طرف معامله بود، دوربین لیپرشی را نخرید زیرا کسان دیگری هم مدعی اختراع آن بودند. گالیله وقتی که لیپرشی داشت وسیلۀ دورنمایش را به اردوی هلند می‏فروخت، در ونیز نیز فردی ناشناس سعی داشت چیزی شبیه آن را به سنای ایتالیا بفروشد. این فرد به مشاور علمی سنا مراجعه کرد اما ناگهان ناپدید شد. در نتیجه مشاور علمی سنا آن وسیله را به گالیله داد تا آن را بازسازی کند. مردم آن زمان ایتالیا معتقد بودند که این وسیله فقط خطای دید ایجاد می‏کند و قابل اعتماد نیست. با وجود همۀ مخالفتها، گالیله این وسیله را در شب چهاردهم آوریل 1611 ارائه داد و نام یونانی «تلسکوپ» را یک شاعر برای آن انتخاب کرد. تمامی دانشمندان اولیه، گالیله، کپلر، هیگنز و هیویلوس از آن استفاده‏های زیادی کردند. نیوتن حدود هفتاد سال بعد، اسحاق نیوتن با الهام از کار کپلر در مورد نورشناسی و تجربیات روبرت بولر بر سر رنگها، روشی را کشف کرد که در آن منشور، نور را به مجموعه‏ای از رنگها تجزیه می‏کرد. او پذیرفت که لنزها یک منشور مدورند و نتیجه گیری‏اش این بود که جداسازی رنگها که به انحراف رنگی مشهور است، کاربرد تلسکوپها را محدود می‏کند. در نتیجه تلسکوپ جدیدی را اختراع کرد که در آن آینۀ سهمی، نور را جمع­آوری می‏کرد و تصویر را درست به طوری که در عدسیهای چشمی وجود داشت، ترکیب می‏کرد. این کار باعث اختراع و ساخت تلسکوپ بازتابی شد.