مجله نوجوان 22 صفحه 27

دکتر دلارام وسواس تا به حال شده، 10 بار کیف پولتان را از کیفتان بیرون بیاورید و مطمئن شوید که همراهتان است ولی باز هم چند دقیقه بعد دچار تردید شوید و دنبالش بگردید؟ یا کمدتان را 10 بار مرتب کنید و بار دهم فکر کنید آن لباس آخری مرتب نیست و همه را بیرون بریزید و از اول شروع کنید. نمونه­های مشابه زیادی می­شود مثال زد و شاید برایتان جالب باشد که همه آنها از نشانه­های مرضی وسواس هستند. وسواس معمولاً به تنهایی یک مشکل روانی نیست بلکه در کنار «هذیانهای هیجانی» و «جنون تردید» دیده می­شود. علت به وجود آمدن وسواس را باید در دوران آزردگیها، ناراحتیهای شدید روانی و ضربه­های مغزی جستجو کرد. ویژگی وسواس این است که شما نمی­توانید در برابر نیرویی که شما را وادار به تکرار کارهایی می­کند، مقاومت کنید. وسواس همیشه مربوط به تکرار یک عمل مادی نیست بلکه گاهی اوقات به صورت افکار آزاردهنده­ای که نمی­خواهید آنها را داشته باشید، ولی دست از سرتان برنمی­دارد، بروز می­کند. مثلاً ممکن است یک نفر آرزوی مرگ کسی که اتفاقاً خیلی دوستش دارد را داشته باشد و این آرزوی مزاحم و بی­منشاء او را به شدت آزار دهد. به علاوه گاهی اوقات فکرهای مزاحم، شخص مبتلا به وسواس را برای انجام عملی که از آن متنفر است تحریک می­کند. مثلاً کشیدن نقاشیهای دور از دب و نوشتن حرفهای زشت روی دیوارهای معابر ولی اگر راستش را بخواهید بیشتر وسواسها با این شدت با ارزشهای اخلاقی آدمها مغایر نیستند. بعضی از وسواسها در واقع ترس از خطایی است که آدم ممکن است مرتکب شود. مثلاً کسی که نگران است ظاهری کثیف و ناآراسته داشته باشد ممکن است در یک روز 20 بار به حمام برود یعنی وسواس او در موضوعی که از آن نگران است فرصت رشد پیدا می­کند و افکار مزاحم کثیف بودن او را وادار می­کند که مدام به حمام برود. ریشه­های وسواس عمق­تر از آن چیزی هستند که در نظر اول به آنها پی می­بریم. مثلاً خانمی که همیشه می­ترسیده روزی برسد که به خاطر مشکلات اقتصادی بچه­هایش و همسرش را مسموم کند و از بین ببرد، با یک سلسله احتیاطهای عجیب و غریب باورنکردنی آشپزی می­کرد. از مثالهای دیگر برای وسواس می­توان به وارسیهای مکرر بی­اختیار درباره گم نشدن وسایل شخصی، بسته بودن در، بسته بودن شیر آب، خاموش بودن چراغ و غیره اشاره کرد. یک جور وسواس دیگر هم داریم که از همه عجیب و غریب­تر است، یعنی فرد یقین پیدا می­کند که اگر فلان رفتار را انجام ندهد، بلایی بر او یا نزدیکانش نازل می­شود. رفتارها هم از خود این فکر عجیب­ترند. مثلاً فرد سعی می­کند تمام نقاشیهای یک کاغذدیواری یا ماشینهایی که از روبروی پنجره اتاقش می­گذرند را بشمارد. بیمار دیگری سعی می­کرد در برف پایش را درست جای پای قبلی­اش بگذارد و معتقد بود اگر غیر از این عمل کند، فرزند بیمارش خواهد مرد! وسواسیها معمولاً 5 درصد جمعیت جوامع را تشکیل می­دهند و وسواسی بودن در خانمها و آقایان تقریباً برابر است. معمولاً آدمهای وسواسی صرف­نظر از مشکل وسواسشان، ویژگیهای رفتاری و شخصیتی مشابهی دارند. اکثر وسواسیها آدمهای سرسخت، صرفه­جو، منظم، تمیز، وقت­شناس، با وجدان کار و فضل­فروش­اند که زود از کوره درمی­روند و به گردآوری مجموعه­ها علاقمندند. به علاوه آنها خود را برتر از دیگران می­پندارند و به سلطه­جویی و حفظ استقلال فردیشان علاقه دارند. وسواس به تنهایی بیماری خطرناکی نیست ولی چون ریشه آن در توهمهایی است که هرگز وجود خارجی ندارند باید علائم آن را به عنوان هشدار یک ناراحتی روانی، جدی گرفت و فرد مبتلا را قانع کرد تا به یک روانپزشک مراجعه کند.