چگونه حشرات تنفّس می کنند ؟
هر موجود زنده ای باید تنفس کند تا زنده بماند . تنفس یعنی وارد کردن هوای تازه در بدن برای جذب اکسیژن آن . اما همین که هوا اکسیژن خود را به بدن داد ، کثیف و آلوده می شود و باید به وسیله بازدم خارج شود . پس هوای تازه ای که با نفس کشیدن وارد بدن موجود زنده شده است اکسیژن خود را از دست داده و در مقابل آن گاز کربنیک و رطوبیت بیشتری از بدن می گیرد . سپس با بازدم بیرون رانده می شود .
چرا بدن به اکسیژن هوا نیاز دارد ؟ زیرا اکسیژن برای سوزاندن غذا و تبدیل آن به نیرو در بدن لازم است . اگر غذا اینگونه نسوزد ، هرگز بدن ما نمی تواند آن غذا را جذب کند .
از سوی دیگر گاز کربنیک و رطوبت آب در بدن پیوسته زیاد می شود . پس باید حتماً آن ها را هم از وجود خود بیرون برانیم . این به کمک « بازدم » است که قسمتی از این مواد از بدن کاسته می شود .
در حشرات عمل تنفس کاملاً غیرعادی و در عین حال جالب است . اگر حشره ای را به دقت از نزدیک بگیرند ، سوراخ های ریزی در زیر شمکش مشاهده خواهید کرد که هر یک از این سوراخها به لوله ای به نام نای مربوط است .
که درست وظیفۀ نای انسان را انجام می دهد . بنابراین حشرات نیز مانند ما نفس می کشند با این تفاوت که به جای یک نای صدها نای ، آن هم در شکم خود دارند .
البته این نایها بسیار ریز بوده و در مجموع چندان فضای مهمی را اشغال نمی کند . اکنون شما تصور کنید که اگر قرار بود نای ما با همین درشتی به تعداد نایهای حشرات بود ، چه قیافۀ مهیب و وحشت آوری پیدا می کردیم .
این را هم می گوییم که دفعات تنفس بستگی به حجم بدن موجود زنده دارد هرچه بزرگتر باشد ، تنفس او هم کندتر صورت می گیرد . برای مثال فیل در هر دقیقه 10 بار نفس می کشد ولی موش 200 بار .
در جهان چند نوع مگس وجود دارد ؟
پاسخ این سؤال می تواند چنین باشد؛ فقط یک نوع و آن هم همان حشرۀ مردم آزاری که همه از دستش به ستوه آمده ایم !
ولی این پاسخ طنز گونه از حقیقت به دور است . اگرچه بشر از دست مگس آزار زیادی کشیده ولی مگسها همه از یک جنس نیستند شاید تعجب کنید اگر بگوییم که تاکنون 40 هزار نوع مگس در زمین شناخته شده است .
به دشواری می توان منطقه ای در جهان یافت که این حشره در آن جا مزاحمتی نکرده باشد ! به کمک این همه مواد حشره کش و دستگاه های سردکننده ، تازه مناطق معتدل جهان اندکی از شرّ مگس آسوده شده اند .
اینکه گفتیم در جهان 40 هزار نوع مگس یافت می شود . خواستیم با زبان علمی با شما سخن گفته باشیم . چرا که منظور ما از مگس ، تمام حشراتی است که در زیست شناسی به نام دیپرا . یعنی دوبالان ، معروفند .
دوبالان پشه ها را هم در بر می گیرند . علاوه بر این ، مگس معمولی ، خرمگس کله سبز ، که نیشی دردناک دارد . و همچنین مگس زنبورسان که شبیه زنبور عسل است و . از گل تغذیه می کند . همه در شمار خانوادۀ دوبالان قرار گرفته اند .
مگس انواع جالب تری هم دارد . مگس های سیاه متعلق به جنگل های شمال آمریکا که دسته جمعی پرواز می کنند و چنان یورش خطرناکی دارند که ممکن است گاهی انسان یا حیوانی را با نیشهای خود نابود کنند . مگس ریز ایالات جنوبی آمریکا که با نیش خود میکروب ورم ملتحمه (یکی از بیماری های چشم) را به انسان تزیریق می کند و چندان ریز است که از سوراخ های ریز پشه بند هم عبور می کند .
خوراکش از راه مکیدن خون انسان تأمین می شود . مگس تسه تسه نوعی مگس آفریقایی است که میکروب کشندۀ «بیماری خواب» را با خود حمل می کند . مگس تسه تسه دزده ، مگس استرالیاست . کار این حشره ، حمله به مگس های دیگر و مکیدن عصارۀ بدن آنهاست . از همه معروف تر ، مگس معمولی است که آیا تا به حال به شاخکشهایش نگاه کرده اید ؟ اینها اندام بویایی این حشره به شمار می روند به کمک این شاخک ها مگس از مسافت بسیار دور ، بو را تشخیص می دهد .
قسمت های مختلف دهان مگس در عضو بسیار کوچکی در سرش خلاصه شده است که ما اشتباهاً آن را زبان مگس می پنداریم .
مگس معمولی دو پنجه دارد و با نوک پنجه ها که به قسمت زیرین پاهایش متصل است ، راه می رود . چون کف پنجه های مگس چسبناک است به همین دلیل می تواند به راحتی بر روی سینۀ دیوار ، سر بالایی راه برود .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 96صفحه 18