نخستین ساعت
ساعت ، وسیله ای برای اندازه گیری زمان است . اما بشر مدتها پیش از آنکه ابزاری برای اندازه گیری زمان بسازد . راه هایی برای این کار یافته بود .
طلوع و غروب خورشید نخستین واحد زمان برای بشر بود . در هنگام روز بلند و کوتاه شدن سایه های چوب ، سنگ و درختان معیاری جهت شناخت زمان برای انسان بود . حرکنت ستارگان نیز ساعت بسیار غول آسایی برایش به شمار می رفت و پیدا شدن ستارگان گوناگون در لحظات مختلف شب توجه او را به خود جلب می کرد .
مصریان باستان شب را به دوازده بخش و روز را به نیز به داوازده بخش تقسیم کرده بودند تقسیم شبانه روز به بیست و چهار بخش که ما اینک داریم ، یادگاری از شیوه ی زمان نگاری مصریان است . مصریان ساعتهایی سایه ای داشتند که در آن قطعات چوب با نوکی تیز بر زمین سایه می افکند . سپس دوره ی زمانی را که این قبیل ساعتها نشان می داد به دوازده بخش تقسیم کردند . این نخستین ساعت آفتابی بود .
گونه دیگر از زمان سنجها چیزهایی بود که از آتش یا آب فراهم می آمد . مثلاً بر تنه ی شمعی چوب خط می زدند و سپس به تدریج که شمع می سوخت چوب خطها یکی پس از دیگری با آب شدن شمع ناپدید می شد . وسیله ی دیگر ، ظرف شناوری بود که به تدریج آب در آن نفوذ می کرد و به زیر آب فرو می رفت .
در حدود دو هزار سال پیش ، بشر زمان سنج دیگری پدید آورد که ساعت شنی نام دارد دو شیشه ی توخالی طوری به هم مرتبط شده اند که شن از درون یکی (شیشه ی بالا) به درون دیگری (شیشه ی پایین) فرو می ریزد . در شیشه ی بالا به اندازه ای شن می ریزند که فرو ریختنش به شیشه ی پایین ، یک ساعت طول بکشد .
در حدود صد و چهل سال پیش از میلاد ، یونانیان و رومیان از چرخ دندانه دار برای بهتر کردن کار ساعت آبی استفاده کردند . ظرفی با یک سوراخ تنگ که از آن آب می چکید . دارای شناوری متصل به یک چرخ دندانه دار بود این چرخ نیز به عقربه ای وصل بود به مرور که آب در ظرف فرو می چکید شناور بالا می آمد و عقربه روی صفحه ی مدرجی فواصل یک ساعت به یک ساعت را نشان می داد .
اما نخستین ساعت حقیقتاً مکانیکی در حدود چهارده قرن بعد اختراع شد وزنه ای آویخته به ریسمانی که دور قرقره ای پیچیده شده بود شروع به باز شدن می کرد . با باز شدن این ریسمان ، قرقره نیز که خود به تعدادی دنده و چرخهای دنده دار وصل بود ، آنها را به گردش در می آورد و این چرخها عقربه ای را روی صفحه ساعت شمار حرکت می داد و زمان را مشخص می کرد .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 99صفحه 22