فصل اول

‏‏فصل اول‏

‏‏ ‏

‏‏     بدان که از برای قرائت در این سفر روحانی و معراج الهی مراتب و‏‎ ‎‏مدارجی است که به مناسبت این رساله به بعض از آن اکتفا می کنیم.‏

‏‏     اول آنکه قاری جز به تجوید قرائت و تحسین عبارت به چیزی نپردازد؛‏‎ ‎‏و همّ او فقط تلفظ به این کلمات و تصحیح مخارج حروف باشد تا تکلیفی ادا و‏‎ ‎‏امری ساقط شود. و معلوم است برای چنین اشخاصی تکالیف کلفت و‏‎ ‎‏زحمت دارد، و قلب آنها از آن منضجر و باطن آنها از آن منحرف است. اینان‏‎ ‎‏را حظّی از عبادت نیست جز آنکه معاقب به عقاب تارک نیستند؛ مگر آنکه از‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏خزائن غیب تفضّلی شود و به همان لقلقه مورد احسان و انعام گردند. و این‏‎ ‎‏طایفه گاهی شود که زبان آنها که مشتغل به ذکر حق است، قلب آنها از آن‏‎ ‎‏بکلّی عاری و بری و به کثرات دنیویّه و مشاغل ملکیّه پیوند است؛ و در حقیقت‏‎ ‎‏این دسته به صورتْ داخل نماز و به باطن و حقیقتْ مشغول به دنیا و مآرب و‏‎ ‎‏شهوات دنیویّه هستند. و گاهی شود که قلب آنها نیز اشتغال به تفکر در‏‎ ‎‏تصحیح صورت نماز دارد؛ در این صورت، اینها به حسب قلب و زبان وارد‏‎ ‎‏صورت نماز هستند، و این صورت از آنها مقبول و مرضیّ است.‏

‏‏     طایفۀ دوم کسانی هستند که به این حدّ قانع نشده و نماز را وسیلۀ تذکّر‏‎ ‎‏حق دانند و قرائت را تحمید و ثنای حق شمارند. و از برای این طایفه مراتب‏‎ ‎‏بسیاری است که ذکر آن به طول انجامد. و شاید اشاره به این طایفه است‏‎ ‎‏حدیث شریف قدسی: ‏‏قَسَّمْتُ الصلوةَ بَیْنی وَ بَیْنَ عَبْدی: فَنِصْفُها لیْ، وَ نِصْفُها‏‎ ‎‏لِعَبْدی. فَاِذا قالَ: «بِسْم اللّه الرَّحْمٰن الرَّحیم» یَقولُ اللّه : ذَکَرَنی عَبْدی. وَ اِذا قال:‏‎ ‎‏«الْحَمْدُ للّه » یَقولُ اللّه : حَمَدَنی عَبْدی وَ اَثْنیٰ عَلَیَّ . وَ هُوَ مَعنی «سَمِعَ اللّه لِمَنْ‏‎ ‎‏حَمِدَهُ.» و اِذا قال : «الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ» یَقولُ اللّه : عَظَّمَنی عَبْدی. وَ اِذا قالَ:‏‎ ‎‏«مالِکِ یَوْمِ الدّینِ» یَقولُ اللّه : مَجَّدَنی عَبْدی‏‏] ‏‏وفی روایة:‏‏ فَوَّضَ اِلَیَّ عَبْدِی‏‏]‏‏ وَ اِذا‏‎ ‎‏قالَ: «اِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعینُ» یَقولُ اللّه : هذا بَیْنی وَ بَیْنَ عَبْدی. وَ اِذا قال: «اِهْدِنَا‏‎ ‎‏الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» یَقولُ اللّه : هذا لِعَبْدی و لِعَبْدی ما سَئَل.‏‎[1]‎

‏
‏‎

‎‏    ‏‏و چون نماز، به حسب این حدیث شریف، تقسیم شده است بین حق و‏‎ ‎‏عبد، باید عبد تا آنجا که حق مولی است قیام به حق او کند؛ و به ادب‏‎ ‎‏عبودیت، که در این حدیث شریف فرموده است، قیام کند تا حق تعالی شأنه به‏‎ ‎‏لطایف ربوبیّت با او عمل فرماید؛ چنانچه فرماید:‏‏ واَوْفُوا بِعَهْدی اُوفِ‏‎ ‎‏بِعَهْدِکُم.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏و خدای تعالی آداب عبودیّت  را در قرائت به چهار رکن قائم فرموده:‏‎ ‎

‏‎

‎