مجله نوجوان 117 صفحه 10

خرده تاریخ حبیب بابایی گرمابه‏های گرم تاریخی در سردخانه نیمکتهای سنگی وجود داشت که بر روی آنها تشک یا فرشی پهن می‏کردند. در اینجا صاحب حمام در پشت دخل می‏نشست و مشتریان را می‏پذیرفت؛ همچنین مشتریان جامه‏های خود را درمی آوردند و به رخت آویز می‏آویختند سپس به گرمخانه اول می‏رفتند که هوای آنجا به سبب نزدیکی به گرمخانۀ دوم گرم بود. در اینجا به مشتریان لنگ می‏دادند و چون آنها کمی با گرما و رطوبت خو می‏گرفتند به گرمخانۀ دوم می‏رفتند. در آن محل تعدادی نیمکت بود برای کارگرانی که در خدمت مشتریان بودند. به علاوۀ حوضچۀ سنگی که مانند حوضهای کوچک شناست. کارگران با آب سرد و گرم به شستشوی مشتری کمک می‏کردند. پس از این مرحله نوبت به گرمخانۀ دوم می‏رسید. در وسط این محل خزانۀ بزرگی بود که مشتریان در آن پاک کردن خود را به کمال می­رساندند. این کار یا به دست خود مشتری انجام می­شد یا با یاری کارگران پرورش یافته­ای که تن مشتری را با کیسه و صابون می­شستند و در گذشته حمام برای افراد و بزرگانی که آن را اداره می‏کردند سر چشمۀ درآمد هنگفتی بود؛ به همین خاطر در منابع تاریخی اشارات زیادی به وجود گرمابه‏های فراوان در شهرها و روستاها شده است. گرمابه‏ها دو گونه بودند: خصوصی که در کنار کاخها یا درون خانه‏های بزرگ شهر برپا بود و گرمابه‏های عمومی که همۀ افراد از آن بهره می‏بردند. چه مردان و چه زنان. گویا در بعضی از روزها حمام برای مردان قرق می‏شد و در زمانهای دیگر برای زنان. نشانۀ قرق زنانه پرده‏ای بود که در جلوی در ورودی می‏آویختند. فضای داخل گرمابه‏ها از تعدادی اتاق با کف کاشیکاری و سنگهای مرمر که پای دیوارهای اتاق بزرگ مرکزی را می‏پوشاندند تشکیل شده بود. این اتاقها گویا همانند امروز دارای نامهای گوناگون در سرزمینهای مختلف بوده اما کاربرد یکسانی داشته است. نخستین اتاق سردخانه یا رخت کن بود و جای استراحت، دومی گرمخانۀ اول و سومی گرمخانۀ دوم.