خرده تاریخ
حبیب بابایی
گرمابههای گرم تاریخی
در سردخانه نیمکتهای سنگی وجود داشت که بر روی
آنها تشک یا فرشی پهن میکردند. در اینجا صاحب حمام
در پشت دخل مینشست و مشتریان را میپذیرفت؛
همچنین مشتریان جامههای خود را درمی آوردند و به
رخت آویز میآویختند سپس به گرمخانه اول میرفتند
که هوای آنجا به سبب نزدیکی به گرمخانۀ دوم گرم بود.
در اینجا به مشتریان لنگ میدادند و چون آنها کمی با
گرما و رطوبت خو میگرفتند به گرمخانۀ دوم میرفتند.
در آن محل تعدادی نیمکت بود برای کارگرانی که در
خدمت مشتریان بودند. به علاوۀ حوضچۀ سنگی که
مانند حوضهای کوچک شناست. کارگران با آب سرد
و گرم به شستشوی مشتری کمک میکردند. پس از
این مرحله نوبت به گرمخانۀ دوم میرسید. در وسط
این محل خزانۀ بزرگی بود که مشتریان در آن پاک
کردن خود را به کمال میرساندند. این کار یا به دست
خود مشتری انجام میشد یا با یاری کارگران پرورش
یافتهای که تن مشتری را با کیسه و صابون میشستند و
در گذشته حمام برای افراد و بزرگانی که آن را اداره
میکردند سر چشمۀ درآمد هنگفتی بود؛ به همین خاطر
در منابع تاریخی اشارات زیادی به وجود گرمابههای
فراوان در شهرها و روستاها شده است.
گرمابهها دو گونه بودند: خصوصی که در کنار کاخها
یا درون خانههای بزرگ شهر برپا بود و گرمابههای
عمومی که همۀ افراد از آن بهره میبردند. چه مردان و
چه زنان. گویا در بعضی از روزها حمام برای مردان قرق
میشد و در زمانهای دیگر برای زنان. نشانۀ قرق زنانه
پردهای بود که در جلوی در ورودی میآویختند.
فضای داخل گرمابهها از تعدادی اتاق با کف کاشیکاری
و سنگهای مرمر که پای دیوارهای اتاق بزرگ مرکزی
را میپوشاندند تشکیل شده بود. این اتاقها گویا همانند
امروز دارای نامهای گوناگون در سرزمینهای مختلف
بوده اما کاربرد یکسانی داشته است.
نخستین اتاق سردخانه یا رخت کن بود و جای
استراحت، دومی گرمخانۀ اول و سومی گرمخانۀ دوم.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 117صفحه 10