انیمیشن بابک و دوستان مرجان خوارزمی
بابک و دوستان عنوان انیمیشن زیبایی است که داستین دستان، فیلمساز جوان ایرانی آمریکایی با کمک همسرش مستانه مقدم تهیه کرده است. این فیلم روز پنجشنبه هفتم آوریل 2005، برای اوّلین را در دانشگاه «سیتی» لندن به نمایش درآمد و مورد استقبال تماشاگران حاضر در سالن، خصوصاً ایرانیان قرار گرفت.
بابک و دوستان قصهء ایرانی خردسالی به نام بابک است که در آمریکا زندگی می کند و هنگام عید پاک مسیحی خود را نسبت به دوستان و همسالان آمریکایی اش بیگانه احساس می کند. از سوی دیگر سال نوی ایرانی هم نزدیک می شود و پسرخاله و دختر خالهء بابک، به همراه پدر و مادر خود از ایران به دیدار آنها آمده اند. بابک ناگهان خود را با فضایی متفاوت با گذشته و تنهایی اش احساس می کند. او ابتدا نمی تواند خود را با فرهنگ، حرفها و رفتار مهمانانش تطبیق دهد.اما به تدریج با نزدیک شدن نوروز و سال تحویل، شور و شوقی که برای نخستین بار در محیط خانوادگی او برای بزرگداشت نوروز و تدارک سفرهء هفت سین به وجود آمده، با آنها کنار می آید و به شناخت جدیدی از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی می رسد. با اینکه ایدهء فیلم تازه نیست و موضوع بسیاری از ادبیات داستانی و غیر داستانی و تولیدات فرهنگی و هنری ایرانیان خارج از کشور بوده است، اما این نخستین بار است که چنین موضوعی به صور ت کارتون و به نیّت مخاطبان ایرانی مهاجر، مخصوصاً کودکان ساخته می شود. بابک و دوستان شاید به نوعی زندگی نامهء خود فیلمساز هم باشد، اگرچه او در خانواده ای نیمه ایرانی- نیمه آمریکایی که در آن هر دو فرهنگ و سنتهای آمریکایی و ایرانی به یک نسبت پاس داشته می شد به دنیا آمده و رشد کرده است. اما گرایش و علاقهء داستین به فرهنگ و تاریخ ایران نه تنها در فیلمش بلکه در لابلای حرفهایش هم کاملاً مشهود اس. خود او می گوید:« پاهایم آمریکایی و قلبم ایرانی است.»
او از کودکی عاشق کارتون بوده و مثل همهء کودکان نسل خود با کارتون بزرگ شده، اما در تمام عمرش، حسرت دیدن یک کارتون ایرانی را آنهم دربارهء نوروز را داشته است. او فارغ التحصیل رشتهء فیلمسازی از دانشگاه کالیفرنیای آمریکاست و پس از فراغت از تحصیل، بسیاری از اوقات خود را برای کسب تجربه در استودیوهای انیمیشن سازی برادران وارنر گذرانده است.
عشق به سینما و کارتون از یک سو و عشق به فرهنگ و سنتهای ایرانی از سوی دیگر، انگیزه های اصلی داستین و همسرش برای تولید این فیلم است. آنها برای فراهم آوردن سرمایهء فیلم که بالغ بر 200 هزار دلار بود، مجبود به فروختن خانهء خود شدند. هزینهء تولید فیلم انیمیشن در آمریکا بسیار بالاست، به علاوه داستین خواسته است که این فیلم را با کیفیتهای بالای تصویری، در حد استانداردهای انیمیشنهای تلویزیونی آمریکا بسازد. تا بتواند آن را به آنها عرضه کند و در این راه تا حد زیادی موفق بوده است.
بابک و دوستان به عنوان یک کار انیمیشن از نظر تکنیکی بسیار خوب اجرا شده است. حرکت و پویایی شخصیتهای کارتونی، رنگ آمیزی فضاها و ریتم پر تحرک آن که با موسیقی شاد ایرانی در آمیخته است، از امتیازات فیلم به شمار می رود. فیلم به سبک انیمیشنهای برادران وارنر و والت دیسنی ساخته شده و از نظر شکل اجرایی، ریتم و فضا سازی تحت تأثیر آنهاست. به علاوه داستین بسیاری از کارهای فنی فیلم را در استودیوی برادران وارنر انجام داده. او با دقت در نقاشیها، تصاویر و مینیاتور ایرانی جستجو کرده و الگوهای تصویری خود از میان آنها برگزیده و در اختیار طراحان انیمیشن کره ای قرار داده است. چهره های این انیمیشن، کلیشه ای و تیپیکالند، اما در مجموع دلنشین و دوست داشتنی اند، خصوصاً قیافهء عبوس، تلخ و بد اخلاق مردان خانواده و رابطهء سرد آنها با همدیگر و دیگران، فضای خنده آوری در فیلم ایجاد کرده است. شادترین و زنده ترین قسمتهای فیلم مربوط به رابطهء بین عمو نوروز و حاجی فیروز است. حاجی فیروز داستین، بذله گو و شوخ طبع و پرتحرک است و در برابر اتفاقاتی که برای بابک و خانوادهء او روی می دهد، واکنشهای بسیار جالبی از خود نشان می دهد. در صحنه ای از فیلم که عمو نوروز در میان خرابه های تخت جمشید، از گذشته و تاریخ ایران برای بابک روایت می کند، در پس زمینه،یکی از شیرهای سنگی تخت جمشید را می بینیم که جان می گیرد و با حاجی فیروز، بازی تعقیب و گریز جذابی را آغاز می کند.
اما اشکال اساسی فیلم این است که بسیار پر حرف ساخته شده و به جای تکیه بر جنبه های تصویر و نقاط قوّت داستانی، بیشتر بر جنبه های تعلیمی، آموزشی و اخلاقی تکیه کرده است. در واقع نوروز بهانه ای است برای داستین که بخواهد مشکلات بسیاری از کودکان ایرانی را که در غربت با آنها دست به گریبانند، مثل تنهایی، بیگانگی با فرهنگ ایرانی و اختلاف فرهنگی، یک جا در قالب یک فیلم کوتاه ارائه دهد. به نظر می رسد، داستین خواسته است همهء آنچه را که طی این سالها از نزدیک دیده و تجربه کرده است، در این فیلم بگنجاند و شاید این خصوصیت هر فیلم اول یک فیلمساز باشد با این حال فیلم، سرشار از حسن طنز و شور و گرماست و به خوبی با تماشاگر ایرانی حتی بزرگسالان ارتباط برقرار می کند.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 58صفحه 27