مجله نوجوان 08 صفحه 30

وزن انسان در استوا کم می­شود فرض کنید وزن شما در حال حاضر، دقیقا 50 کیلوگرم باشد. اگر شما به یکی از مناطق استوایی سفر کنید و خودتان را وزن کنید، خواهید دید که وزن شما حدود 200 گرم کمتر از وزن خودتان در شهر فعلی خواهد بود. یعنی ترازو وزن شما را 49 کیلو و 800 گرم نشان خواهد داد. با نهایت تعجب در خواهید یافت که مقدار کمی­از وزن انسان در مناطق مختلف قابل تغییر است و این همان نکته­ای است که برای بسیاری از انسانهایی که با مسایل علمی­آشنایی کافی ندارند، به راحتی قابل باور نیست. مسلما این تغییربه علت تغییر نیروی جاذبه نیست ؛ چون نیروی جاذبه در همه جای زمین به طور یکسان به اجسام فشار وارد می­کند. پس علت این تغییر چیست؟ برای توضیح این مطلب در ابتدا باید مثالی ذکر کنیم: آیا تا به حال دیده­اید که تخم مرغهای خام را بدون اینکه آنها را بشکنند، چه طور از تخم مرغهای پخته جدا می­کنند؟ بله! درست حدس زدید. تخم مرغها را یکی یکی روی سطح صاف، مثلا میز یا زمین می­چرخانند. تخم مرغهای خام با سرعت کمتری می­چرخند. در ضمن تخم مرغهای خام خیلی منظم نمی­چرخند و به اصطلاح هنگام چرخیدن لنگ می­زنند. درضمن وقتی با انگشت برای لحظه­ای تخم مرغ پخته را نگاه می­داریم و بعد رها می­کنیم از حرکت می­ایستد، اما وقتی با انگشت تخم مرغ خام را متوقف کنیم و انگشت مان را برداریم، دوباره به حرکت در می­آید و یکی دو دور دیگر می­زند. به این وسیله تخم مرغ خام از پخته به راحتی قابل تشخیص است. علت این مساله این است که تخم مرغ پخته در اصل، یک مجموعه کامل و جامد است، اما مایع آب گونه درون تخم مرغ خام، پیوستگی کاملی با پوسته ندارد و بعد از توقف پوسته «اینرسی » یا «لختی » خود را حفظ می­کند و خیلی زود نمی­ایستد، لذا با ادامه حرکت خود، مجددا پوسته را نیز به حرکت در می­آورد. همین لختی مایع آب گونه، باعث می­شود که تخم مرغ در حال چرخش نتواند سرعت خود را حفظ کند، بنابراین کندتر از تخم مرغ پخته می­چرخد. در اصل، مایع درون تخم مرغ خام به راحتی همراه با پوسته مثل یک ترمز عمل می­کند. اصطلاحا و به اشتباه نیرویی را که از لختی مایع درون تخم مرغ به وجود می­آید، «نیروی گریز از مرکز» می­نامند. شما نیز بارها و بارها نیروی گریز از مرکز را تجربه کرده­اید. برای دیدن واضح تر این نیرو، چتری را باز کنید و برعکس روی زمین بگذارید و کاغذ مچاله شده­ای را درون آن بیاندازید. آن وقت چتر را حول محور میلهها بچرخانید. با انجام این کار، کاغذ مچاله شده به بیرون پرتاب خواهد شد. قبل از این که گلوله کاغذ به بیرون پرتاب شود، درنزدیکی محیط دایره چتر قرار می­گیردو اگر همین آزمایش را با دایره دیواره داری مثل سطل ویک تیله انجام دهید، خواهید دید که وقتی سطل را می­چرخانید تیله به دیواره می­چسبد و از دیواره بالا می­آید. هرچه سطل بزرگ تر باشد، نیروی بیشتری به تیله وارد می­شود؛ یعنی نیروی گریز از مرکز افزایش پیدا می­کند. در استوا، کره زمین بزرگ ترین محیط را دارد. به همین جهت در اثر چرخش کره زمین، نیروی گریز از مرکز بیشتری به اجسام وارد می­شود. این نیرو مقداری از جاذبه زمین را خنثی کرده و باعث می­شود وزن اجسام، یعنی نیروی وارده از طرف زمین به اجسام، کمتر شود.