مجله نوجوان 119 صفحه 6

حبیب بابایی عیّاران در قرن دوم هجری در خراسان و همۀ قلمرو عباسیان در بین طبقۀ عامه، مردمی آشکار شدند که آنها را عیاران و جوانمردان می­گفتند. اینان مهمترین عناصر فعال خراسان و سیستان در قرن دوم و سوم هجری بودند و در حرکتهای سیاسی و تغییر وضع اجتماعی و فکری دست داشتند. عیار در زبان عربی مرد کاری و هوشیار و چالاک معنی می­دهد. این افراد در شهرهای خراسان و سیستان و مخصوصاً در بغداد با آداب و رسوم خاص خود زندگی می­کردند و غالباً در هرج و مرجها و جنگها و حوادث تاریخی مؤثر بودند. مثلاٌ در جنگ بین امین و مأمون (فرزند هارون الرشید) پنج هزار عیار مسلح با لشگریان و سپه­سالار مأمون با مهارت جنگیدند. از اینجا می­توان فهمید که قدرت عیاران تا اندازه­ای بود که حاکمان و امیران و حتی خلفا هم از توانایی­های آنان بهره می­گرفتند. عیاران اخلاق خاص خود را داشتند، با بیچارگان مهربان و بخشنده بودند و به مردانگی و تقوا و غریب نوازی مشهور. گاهی با مخالفان دولت همدست می­شدند و در راه آزادی مبارزه می­کردند، زمانی هم از راه دزدی و راهزنی روزگار می­گذراندند. به خانۀ بزرگان و ثروتمندان دستبرد می­زدند یا با تهدید از آنان پول می­گرفتند و به فقرا و بینوایان می­دادند. نسبت به رئیس خود که به او سرهنگ می­گفتند احترام خاصی قائل بودند و در اجرای فرامین وی از نثار جان هم دریغ نمی­کردند. لباس مخصوص و آداب خاص به خود داشتند و با وجود راهزنی، حق و حقوق دیگران را رعایت می­کردند؛ از جمله حق نمک خوارگی را به جا می­آوردند اما گاهی هم مانع آسایش مردم بودند. در حکایتی آورده­اند که یک