در احکام نقد و نسیه
مسأله 1- اگر کسی متاعی را بخرد و مدت برای تسلیم ثمن قرار ندهد،معامله نقدی است و فروشنده میتواند از خریدار مطالبۀ ثمن کند.و اگر برای ادای ثمن،مدت تعیین شد،معامله نسیه است و واجب نیست قبل از تمام شدن مدت،مشتری ثمن را تحویل دهد،بلکه در صورت مطالبه حق امتناع دارد؛چنانچه اگر مشتری بخواهد زودتر از تمام شدن وقت پول را بدهد بایع حق امتناع دارد.
مسأله 2- مدت تحویل ثمن در معاملات نسیه باید معیّن و مضبوط باشد که قابل زیاده و نقصان نشود و اگر شرط مدت نمایند لکن تعیین وقت نکنند و یا این که وقت مجهول باشد مثل آمدن حاجیها از مکه،اصل معامله باطل است؛پس اگر جنسی را بفروشد که سر خرمن پول آن را بگیرد،چون مدت کاملاً معیّن نشده معامله باطل است.و معیّن بودن واقعی فایده ندارد،بلکه باید پیش خریدار و فروشنده معلوم باشد.
مسأله 3- اگر چیزی را بفروشد به نحو تردید در ثمن،مثل این که بگوید به ده تومان نقد و پانزده تومان نسیه تا آخر سال،در بطلان معامله اشکال است.بلی اگر بفروشد نسیه تا سر یک ماه به دو تومان و تا آخر سال مثلاً به پانزده تومان معامله باطل است بیاشکال.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 228 مسأله 4- اگر به کسی که قیمت جنس را نمیداند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است،ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را میداند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند،مثلاً بگوید جنسی را که به تو نسیه میدهم تومانی یک ریال از قیمت نقدی آن گرانتر حساب میکنم و او قبول کند معامله صحیح است.
مسأله 5- کسی که جنسی را نسیه فروخته به یک ماه،اگر بعد از گذشتن پانزده روز مقداری از طلب خود را کم کند و بقیه را نقد بگیرد با رضایت مشتری اشکال ندارد.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 229