مجله نوجوان 21 صفحه 27

این حیوان نجیب و باهوش در دنیای ما پدیده­هایی هست که با وجود آشنایی زیاد با ظاهر آن، چیز زیادی راجع به آن نمی­دانیم. در میان حیوانات که هر روز با بررسی آنها نکات علمی تازه­ای برای بشر روشن می­شود، اسب از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. اسب همچنین به خاطر نقشی که در شکل­گیری تمدن بشری داشته است، یکی از عناصر پیشرفت تمدن و شکل­گیری جوامع ابتدایی بوده است. امروزه هم کاملاً واضح است که بسیاری از امور کشاورزی و دامداری و به طور کلی زندگی روستایی با کمک این حیوان نجیب و باهوش انجام می­شود. ایرانی­ها، آشوری­ها و بابلی­ها از قدیمی­ترین ملت­هایی هستند که فواید اسب را می­دانستند و برای انجام امور روزانه، از آن استفاده می­کردند. در ایران باستان داشتن اسب همواره با افتخار همراه بوده است. ایرانیان برای اسب ارزش فراوانی قائل بودند و این احترام تا آنجا پیش می­رفت که حتی قسمتی از نام بسیاری از پهلوانان و قهرمانان و شاهان باستانی را با کلمه «اسب» ترکیب می­کردند. در این میان می­شود به اسامی معروفی از جمله «گرشاسب» به معنی دارنده اسب تیزرو و کشیده، «ارجاسب» یعنی دارنده اسب زیبا و گرانبها و «لهراسب» یعنی دارنده اسب قوی و تندرو اشاره کرد. قبل از ایجاد تمدنهای صنعتی و اختراع وسایل مدرنی چون موتورسیکلت، قطار، هواپیما، اتومبیل و وسایل نقلیه دیگر، اسب بهترین، سریعترین و مطمئن­ترین وسیله سفر بوده است. حتی تا سالها بعد از اختراع بعضی از وسایل نقلیه عمومی مثل تراموا، باز هم اسبها نقش موتور محرک و جابجاکننده این وسایل را به عهده داشتند. حتماً در فیلمها دیده­اید که در جنگهای پیش از قرن 16 و 17 نیز اسب در جنگها و بویژه در مورد تجهیز قوای سواره نظام ارتش­های مختلف و همچنین پلیس­های شهری اهمیت فوق­العاده­ای داشته است. حتی امروز هم با وجود وسایل نقلیه تند و سریع هنوز در بسیاری ازکشورها، در امور مختلفی ازجمله پلیس شهری، پلیس پارکهای بزرگ و حراست از مناطق حفاظت شده طبیعی و یا در تشریفات خاص، برای حمل بزرگان با کالاسکه یا هنگام شکار از این حیوان استفاده می­شود. در روستاها و مناطق کوهستانی که راههای ارتباطی همواری ندارند هم که کاملا قضیه روشن است و اسب برای ارتباط و طی کردن راهها و جاده­ها حرف اول را می­زند. همه اینها را اضافه کنید به ورزش­های مفرّح و زیبایی همچون مسابقات اسبدوانی، چوگان و پرش با اسب که نقش اسب را در زندگی امروز ما، پررنگ­تر می­کند. اسب­ها دارای نژادهای گوناگون هستند. برای همین متولیان این امر معمولاً برای به دست آوردن یک اسب ایده­آل و مناسب کار موردنظرشان، نژادهای مختلف را ترکیب می­کنند تا به فراخور فعالیتی که می­خواهند با اسب در آن مشارکت کنند، اسب بهتری را از نظر جسمانی در اختیار داشته باشند. اسب اگرچه ذاتاً موجود کم­رو و زودترسی است اما چنانچه خوب پرورش یافته و تربیت شود به حیوانی جسور تبدیل می­شود که بعضاً می­تواند حماسه­های فراوانی بیافریند. در تاریخ و اسطوره­های هر کشوری می­شود نمونه­ای از چهره­های معروف این حیوان را یافت. در شاهنامه فراوان به نام «رخش» اسب رستم، پهلوان افسانه­ای شاهنامه، اشاره شده و همچنین به «شباویز» اسب خسروپرویز، پادشاه ساسانی. در میان اساطیر کشورهای دیگر نیز نمونه­های فراوانی را می­توان یافت که نشان دهنده اهمیت اسب در ذهن تاریخ این سرزمین­هاست. (حتما کارتونهای لوک خوش شانس و اسپریت را دیده­اید!) اسب با آن قامت بلند و عضلات ورزیده و گوش­های تیز و سینه فراخ، حیوانی اسطوره­ای و قوی است که در بیشتر زمینه­های تحول زندگی بشری نقش داشته است. در مورد اسبها، بد نیست بدانید که آنها با وجود داشتن سرعت بالا و دستگاه تنفسی فعال، تنها از راه سوراخهای گشاد بینی­شان نفس می­کشند و مانند انسان قادر به تنفس از راه دهان نیستند. اسبها سی و هفت تا چهل عدد دندان به روی آرواره­های قوی خود دارند و به کمک آنها هنگام خوردن غذا که شامل علف، کاه و یونجه و بعضی غلات مانند ذرت و جو است، خوراک را ابتدا خرد و له کرده و بعد می­بلعند. بدن اسب­ها در کنار غذای معمول، نیاز فراوانی به نمک دارد و به همین خاطر معمولاً پرورش دهندگان اسب­ها، روزانه مقداری نمک نیز به آنها می­دهند. اسب­ها به خاطر فعالیت بیش از حد، آب فراوانی هم می­نوشند که این امر هم به دلیل کاربری­های متفاوت اسب­ها، در زمانهای مختلف انجام می­شود. اسب، این حیوان نجیب و باهوش، سالیان سال است که با انسان همدم و همراه است و او را در بسیاری از مراحل تکامل تمدن انسانی، یاری کرده است. بسیار شنیده شده که اسب­ها، مسافری گمراه و خسته و یا انسانی زخمی را به دوش خود به سرمنزل رسانده و از مرگ نجات داده­اند. شاید این بار که اسبی را می­بینیم، نگاهی متفاوت داشته باشیم.