اختیار و کرامت انسانی
دکتر علی نقی امیری
انسان، موجودی است با ابعاد وجودی مختلف، با توانایی های بالقوه و بالفعل بسیار که از دیدگاه های گوناگون به صور مختلفی توصیف می گردد و در عمل هم گوناگونی چهره و رفتار او را می توان ملاحظه نمود. اگر چه انسان با سایر موجودات وجه اشتراک زیادی دارد، ولی در عین حال از امتیازات و برجستگی های ویژه ای هم برخوردار است که به واسطة آنها از کرامت و جایگاه والایی به ویژه در نظام فکری اسلام برخوردار است. انسان در معارف اسلامی به گونه ای تصویر شده است که از یک طرف مورد مدح و ستایش قرار گرفته و از طرف دیگر مورد مذمت و نکوهش شده است. عالی ترین مدح ها و بزرگ ترین مذمت های قرآن کریم درباره انسان است؛ او را از آسمان و زمین و فرشته برتر و از دیو و چارپایان پست شمرده است.
این مقاله ضمن اشاره به مهم ترین این ویژگی ها، یعنی اختیار، نقش آن را در جهت تحقق کرامت انسانی و مصادیق آن مورد بررسی قرار می دهد. همچنین در این باره مباحثی چون: شرافت و کرامت انسان؛ اختیار عامل کرامت و جلوه های کرامت انسان مبتنی بر اختیار مانند: کرامت اختیاری، اختیار و کرامت هدف، اختیار و کرامت احساس حاکمیت بر سرنوشت، اختیار و کرامت رفتار، اختیار و کرامت انسان کامل؛ افعال تحمیلی و کرامت انسانی مطرح شده است.
کتابمجموعه آثار همایش امام خمینی و قلمرو دین«کرامت انسان»: مجموعه مقالات، تهران: خرداد 1386صفحه 182