طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد

‏‏طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد‏

‏‏[سؤال 11091]‏‏ ‏ ‏ 6337‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 20 / 1 / 1361‏

‏‏تهران، دفتر امام، محترماً؛ به عرض می رساند:‏

‏‏داماد و دختر این جانب در 10 / 1 / 1361 همراه با یگانه فرزندشان که سن او یک‏‎ ‎‏سال و نیم بوده است در اثر تصادف با اتومبیل همگی فوت نموده اند. سؤالاتی در‏‎ ‎‏مورد ماترک آن ها دارم که استدعا دارم پاسخ لازم را مرحمت فرمایید: ‏

‏‏1. آیا جهیزیۀ زن مرحومه که صورت آن مشخص می باشد و به امضای مرد مرحوم‏‎ ‎‏رسیده است به پدر و مادر زن مرحومه می رسد؟‏

‏‏بسمه تعالی، جهیزیه از اموال زن محسوب است و به ورثه او می رسد. ‏

‏‏2. زن در تمام مدت زناشویی که دو سال و شش روز بوده است در یک مؤسسه کار می کرده و در خرید‏‎ ‎‏سایر وسایل منزل با مرد سهیم بوده است؛ این وسایل چگونه باید تقسیم شود؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، وسایلی که با هم خریده اند، در صورتی که یکی به دیگری نبخشیده به نسبت پولی‏‎ ‎‏که داده اند مشترک بین هر دو است. ‏

‏‏3. برای پرداخت بدهی های مرد مرحوم و زن مرحومه چگونه باید اقدام کرد؟ ‏

‏
‏‎

‎‏پدر و مادر مرد مرحوم و پدر و مادر زن مرحومه می توانند با فروش اثاثیه آن ها دیون آنان را تأمین و‏‎ ‎‏پرداخت کنند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، بدهی هر یک از ترکه او خارج می شود. ‏

‏‏4. می خواهیم برای درگذشتگان، نماز، روزه و ختم قرآن ترتیب بدهیم. لطفاً در این راه ما را ارشاد‏‎ ‎‏فرمایید که هدیۀ مربوطه را به چه مقدار و از کدام طریق ترتیب بدهیم؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، به کسانی که اطمینان و اعتماد دارید مراجعه نمایید. ‏

‏‏5. زن مرحومه چندی قبل پس از خاتمۀ خدمتش در مؤسسه ای که کار می کرد مبلغ 000 / 210 ریال،‏‎ ‎‏بابت سابقۀ خدمت دریافت داشت. اما در حال حاضر در دفترچۀ بانکی پس انداز خود مبلغ 000 / 80‏‎ ‎‏ریال موجودی دارد. آیا فقط این مبلغ اخیر؛ یعنی 000 / 80 ریال به پدر و مادر او می رسد یا می توانند از‏‎ ‎‏فروش اثاثیه، کل 000 / 210 ریال را تأمین و برداشت نمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، مبلغ موجود جزو ترکه زن است و باید بین ورثه تقسیم شود و حکم اثاثیه در‏‎ ‎‏جواب دوم گذشت. ‏

‏‏6. برای کفن و دفن و مراسم ختم روز سوم، هفتم و چهلم در مسجد و بر مزار آنان مبالغی مصرف شده‏‎ ‎‏است؛ آیا والدین زن مرحومه و والدین مرد مرحوم مجاز هستند از اثاثیۀ منزل مقداری به فروش‏‎ ‎‏برسانند و هزینه های یاد شده را برداشت کنند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، مخارج کفن و دفن، به طور متعارف از ترکه برداشته می شود. ‏

‏‏7. چنانچه برای تقسیم میراث مرحومین، مورد دیگری هست و از قلم افتاده است، لطفاً ما را راهنمایی‏‎ ‎‏فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، در مسأله تفصیلی است که در رساله مذکور است. ‏

‏‏[سؤال 11092]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6359‏

‏‏2. بعد از عروسی طبق سُنن و رسومات محلی، بستگان مبالغی و یا هدایایی به‏‎ ‎‏عنوان رونما به عروس چشم روشنی داده اند. تکلیف آن ها چه می شود و به چه کسی‏‎ ‎‏می رسد؟‏

‏‏3. مهریۀ دختر دو هزار و پانصد تومان در ذمه داماد بوده است. در ضمن مبلغ ده‏‎ ‎‏هزار تومان به عنوان نقد ـ مهریه ـ از پسر گرفته شد و حداقل سه برابر آن نیز از خود،‏‎ ‎‏به آن اضافه نموده و برایش جهیزیه تهیه نموده ام که کمتر از یک دهم آن از زیر آوار‏
‏‎

‎‏بیرون آورده شده است. در این مورد تکلیف چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، 2 و 3، هرچه که مال عروس بوده ـ از هدایا و جهیزیه و‏‎ ‎‏مهریه  ـ تماماً به والدین عروس می رسد.‏

‏‏[سؤال 11093]‏‏ ‏ ‏ 6338‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏مقام محترم رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی‏

‏‏1. ارث جوان فاقد وصیت نامه و فاقد زن و بچه، در صورت داشتن مادر، خواهر،‏‎ ‎‏برادر، خواهرزاده و برادرزاده، به کدام آن ها تعلق می گیرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، ارث میت به مادرش می رسد.‏

‏‏2. در صورتی که مال این جوان مرحوم، ارث پدرش بوده است که به او رسیده است، آیا به همین مال‏‎ ‎‏خمس تعلق می گیرد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، خمس ندارد.‏

‏‏3. بهترین هدیه برای جوان بدون وصیت در این مرحله از زمان چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قضای واجبی بر عهدۀ او بوده انجام دهند خوب است و چنانچه دین و بدهی‏‎ ‎‏دارد، باید بدهند و بدهی از اصل ترکه خارج می شود؛ اگرچه میت وصیت نکرده باشد.‏

‏‏[سؤال 11094]‏

‏‏4. با فوت این جوان، برادر و خواهران این مرحوم فقط به خاطر تألّم شدید‏‎ ‎‏مادرش، نه به خاطر تصرف مال، کلیۀ مال ایشان را به طور رضایت یکدیگر و بدون‏‎ ‎‏اطلاع مادرش، ما بین خود تقسیم نمودند، آیا این عمل شرعی و صحیح است؟‏

‏‏بسمه تعالی، گذشت که ارث به مادر می رسد و برادر و خواهر، با وجود‏‎ ‎‏مادر، ارث نمی برند.‏

‏‏[سؤال 11095]‏

‏‏5. در حال حاضر چطور کنند، در صورتی که می خواهند خبر فوت جوان را به‏‎ ‎‏مادرش نگویند؟ فقط به خاطر تألّم شدید روحی مادر؛ زیرا مادر با شنیدن خبر فوت‏
‏‎

‎‏فرزندش شدیداً ناراحت خواهد شد و ممکن است اشکالاتی به وجود بیاید.‏

‏‏بسمه تعالی، خبر دادن به مادر واجب نیست، ولی تصرف در ترکه منوط به‏‎ ‎‏اذن مادر است.‏

‏‏[سؤال 11096]‏‏ ‏ ‏ 6339‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 24 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مقدس امام بزرگوار مدّ ظله العالی، سلام علیکم‏

‏‏لطفاً به سؤالات ذیل پاسخ مرقوم فرمایید:‏

‏‏1. آیا پدری که از لحاظ مالی وضعیت خوبی دارد و دارای اجناس فراوان و لوازم‏‎ ‎‏زندگی بسیار می باشد در زمان حیات می تواند به پسرش ارث ندهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، ارث مربوط به بعد از فوت است و پدر نمی تواند فرزند را از‏‎ ‎‏ارث محروم نماید.‏

‏‏2. زنی که در اثر فشار بسیار و ناملایمات فراوان از مهر خود گذشته و بدون هیچ چیز راضی به طلاق‏‎ ‎‏شده از شوهرش، آیا در اثر این که شوهر در حال حاضر قصد فروش کلیه اجناس منزل را کرده که به‏‎ ‎‏خارج از کشور جهت خوش گذرانی برود، این زن می تواند شرعاً و قانوناً ادعایی بکند؟ با توجه به‏‎ ‎‏این که مقدار زیادی از اموال خود را در منزل این شخص گذاشته و ناچاراً بیرون آمده است. والسلام‏‎ ‎‏علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه را که بابت طلاق خلعی به شوهر واگذار نموده در صورتی که عدّه طلاق‏‎ ‎‏منقضی شده باشد نمی تواند برگردد و مطالبه نماید.‏

‏‏[سؤال 11097]‏‏ ‏ ‏ 6340‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏پس از عرض سلام و آرزوی سلامتی برای آن بزرگوار، مسأله ای برای ما پیش‏‎ ‎‏آمده که باعث از بین رفتن حقی بین وارثین شده است؛ مسأله از این قرار است:‏

‏‏مادری داشتیم که از پدر ما صاحب چهار فرزند بود. و وقتی از پدر ما طلاق گرفت‏‎ ‎‏و شوهر دیگری کرد، آن شوهر دو فرزند از زن دیگرش داشت. در ضمن روزی که‏
‏‎

‎‏مادر ما از پدرمان طلاق گرفت، پدر ما تمام لوازم زندگی و منزل را به مادرمان بخشید.‏‎ ‎‏حالا مادرمان و شوهرش مرده اند. پسران آن مرد آمده اند و می گویند: ما از منزل و‏‎ ‎‏لوازم منزل سهم می بریم و لوازم منزل در مدت سی سال زندگی، نو و کهنه شده اند و‏‎ ‎‏سند منزل نیز به اسم مادرمان است. آیا این دو فرزند از این اموال و منزل حقی دارند یا‏‎ ‎‏نه؟ از شما تقاضا می کنیم این مسأله را برای ما روشن کنید. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، فرزندان شوهر مادر شما که از مادر شما نیستند، از ترکۀ مادر‏‎ ‎‏شما ارث نمی برند.‏

‏‏[سؤال 11098]‏‏ ‏ ‏ 6341‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 10 / 1361‏

‏‏تهران، جماران، حضور مبارک حضرت امام خمینی، مرجع عالی قدر شیعیان جهان‏‎ ‎‏و رهبر انقلاب کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، دامت برکاته، با اهدای سلام‏‎ ‎‏و تحیت و دعا جهت دوام عمر و سلامتی روزافزون امام امت ما در پناه خداوند تبارک‏‎ ‎‏و تعالی و پیروزی رزمندگان اسلام در جبهه های حق علیه باطل، سؤالی به شرح زیر را‏‎ ‎‏از قم به حضور مبارک تقدیم می نمایم تا برحسب موازین شرع انور مقدس اسلام‏‎ ‎‏بتوانم خود را از بلاتکلیفی نجات دهم. ‏

‏‏اگر مادری قبلاً از دنیا برود و بعد، فرزند او، آیا مادر از فرزندی که بعداً از دنیا رفته‏‎ ‎‏ارث می برد یا باید ارث شخص متوفی، بین ورثه او که نوادگانش می باشند و تماماً‏‎ ‎‏موجودند تقسیم شود؟ و آیا ذکر اسم مادر که قبلاً فوت شده، در اوراق انحصار وراثت‏‎ ‎‏برای مادر حقّی ایجاد می نماید یا خیر؟‏

‏‏به انتظار دستور اجرای شرعی هستم تا تکلیف سهم الارث بقیه وارثان حاضر،‏‎ ‎‏روشن و مشخص گردد. ‏

‏‏بسمه تعالی، تنها نوشتن اسم در اوراق انحصار وراثت، موجب حق‏‎ ‎‏نمی شود و در فرض سؤال، مادر از فرزندی که بعد از او فوت کرده ارث‏‎ ‎‏نمی برد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11099]‏‏ ‏ ‏ 6342‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک نایب الامام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی،‏‎ ‎‏با  تقدیم سلام و ادعیه، استدعا دارد مقرر فرمایند جواب سؤال زیر را مرقوم‏‎ ‎‏فرمایند.‏

‏‏حدود چهل سال قبل پدرم که صاحب چند منزل بود، یکی را به صورت رایگان‏‎ ‎‏جهت سکونت در اختیار من و شوهرم قرار داد. البته منزل به آن صورت قابل سکونت‏‎ ‎‏نبود و مخروبه بود، به صورتی که در جنب منزل ما منزلی دیگر هم هست که اکنون‏‎ ‎‏مخروبه است، لکن شوهرم منزل را مرمت کرد و متحمل مخارجی جهت تعمیر‏‎ ‎‏گردید. اکنون پدرم فوت کرده است. از نظر شرعی، قیمت افزودۀ این منزل متعلق به‏‎ ‎‏وراث است یا متعلق به ما که حدود چهل سال است در منزل سکونت داریم و بناها را‏‎ ‎‏تعمیر و مرمت کرده که اکنون ساختمان آن قابل ارزش می باشد؟ البته تعمیرات با اجازۀ‏‎ ‎‏پدرم بوده است. ‏

‏‏بسمه تعالی، ارزش افزوده، تابع ملکیّت منزل است؛ اگر منزل در ملک پدر‏‎ ‎‏قرارداشته، جزو ترکه محسوب است و به تمام ورثه می رسد. ‏

‏‏[سؤال 11100]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6337‏

‏‏5. زن مرحومه چندی قبل پس از خاتمۀ خدمتش در مؤسسه ای که کار می کرد‏‎ ‎‏مبلغ 000 / 210 ریال، بابت سابقۀ خدمت دریافت داشت. اما در حال حاضر در‏‎ ‎‏دفترچۀ بانکی پس انداز خود مبلغ 000 / 80 ریال موجودی دارد. آیا فقط این مبلغ‏‎ ‎‏اخیر؛ یعنی 000 / 80 ریال به پدر و مادر او می رسد یا می توانند از فروش اثاثیه، کل‏‎ ‎‏000 / 210 ریال را تأمین و برداشت نمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، مبلغ موجود جزو ترکه زن است و باید بین ورثه تقسیم شود و‏‎ ‎‏حکم اثاثیه در جواب دوم گذشت. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11101]‏‏ ‏ ‏ 6343‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏شخصی فوت کرده و از او پنج دختر مانده، چند قطعه زمین از پدر برای آن ها به‏‎ ‎‏عنوان میراث مانده. هیچ کدام از این دخترها حصّۀ زمین خود را تصرف نکرده. الی‏‎ ‎‏مدت بیست سال که این دخترها در خانۀ شوهرشان بوده اند، زمین ها تحت تصرف‏‎ ‎‏مادرشان بوده، که در طول این مدت، هیچ یک حق خود را از مادرش مطالبه نکرده؛ تا‏‎ ‎‏آن که یکی از این دخترها فوت کرده و از او یک دختر مانده که بعد از مدتی آن طفل نیز‏‎ ‎‏فوت می کند. مادر دخترها ادعا کرده که حصۀ دختر فوت شده از من است که دخترم‏‎ ‎‏برایم هبه کرده. مدت سه سال بعد از فوت دخترش، کما فی السابق زمین ها در تصرف‏‎ ‎‏مادرشان بوده و تا مادرشان در قید حیات بود، نه این دخترها ادعای حق کرده و نه‏‎ ‎‏شوهر دختر فوت شده حق زوجه اش را مطالبه کرده، تا این که مادر هم فوت نمود.‏‎ ‎‏مادر آن زن قبل از فوتش وصیت کرده بود که حصّۀ دخترم ـ که حق موهوبۀ من‏‎ ‎‏می باشد ـ را بعد از من بابت زیارت حج به وصی من بدهید که به نیابت من حج به جا‏‎ ‎‏آورد.‏

‏‏دخترها وصیت را قبول کردند و حصّۀ خودشان را تصاحب کردند و حصّۀ دختر‏‎ ‎‏فوت شده را به وصی مادر ـ برای حج ـ تسلیم کردند. شوهر دختر فوت شده وصیت‏‎ ‎‏مادرزنش را قبول نکرده و گفت: هبه حقیقت ندارد. اگر هبه کرده، باید اثبات شرعی‏‎ ‎‏شود. از زوجه یک دختر مانده بود که بعد از مادرش فوت کرده و حق زوجه ام که‏‎ ‎‏فوت شده، به دخترش می رسد و از او به من می رسد که پدرش می باشم. در خصوص‏‎ ‎‏هبه، سند و شاهد نداشت و وصی هم از سند و شاهد خبر نداشت. حال وصی‏‎ ‎‏می گوید: میت ذی الید بوده و حرف ذی الید معتبر است؛ زوجه ات تا زنده بود حق خود‏‎ ‎‏را از مادرش مطالبه نکرده و ادعای شما که داماد هستی، ادعای بر میت است و آن‏
‏‎

‎‏باطل است. داماد می گوید: دیگر افراد که الآن حصه شان را گرفتند، من هم حق زوجۀ‏‎ ‎‏خودم را می گیرم. ‏

‏‏1. این هبه بدون سند و شاهد چه حکمی دارد؟‏

‏‏2. ذی الید بودن میت در این خصوص اعتبار دارد یا خیر؟‏

‏‏3. ادعای داماد حق است یا باطل؟‏

‏‏4. تصرف خواهران حصه شان را بعد از فوت مادرشان دلیل اثبات ادعای داماد در‏‎ ‎‏خصوص حصۀ زوجه اش می شود یا نه؟ لطفاً واضح شود، والسلام ‏

‏‏بسمه تعالی، تا به طریق شرعی اثبات نشود که دختر متوفی حق الارث‏‎ ‎‏خود را به مادر هبه کرده است، هبه ثابت نمی شود و حق دختر مذکور به‏‎ ‎‏وارث او می رسد.‏

‏‏[سؤال 11102]‏‏ ‏ ‏ 6344‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم امام امت، خمینی بت شکن و یاور مستضعفین‏

‏‏اماما! شخصی دارای چهار پسر و چهار دختر می باشد، این شخص دارای‏‎ ‎‏زمین های آبی و دیمی بود، در زمانی که شاه ملعون اصلاحات ارضی را راه انداخته‏‎ ‎‏بود، از ترس این که مبادا زمین هایش از دستش برود، ایشان زمین ها را به نام خود و سه‏‎ ‎‏تا از پسرانش که سنّشان قانونی بود به نسق درآورد. و شخص مذکور در همان زمان‏‎ ‎‏طاغوت فوت نموده. البته بدانید که کلیۀ زمین های وی به دست زارع بود که حق‏‎ ‎‏مالکیت را به منوال سابق که در محل رسم بوده می دادند وگرنه خود آن شخص و‏‎ ‎‏فرزندانش هیچ کدام زارع نبوده و نیستند و فقط از حق مالکیت استفاده کرده و می کنند.‏‎ ‎‏حالا این حق مالکیت فقط متعلق به فرزندان نسق دار می باشد یا این که باید به اناث و‏‎ ‎‏ذکور آن فرد فوت شده برسد. ناگفته نماند که زمین های شخص نامبرده آن قدر زیاد‏‎ ‎‏نیست که از حق مالکیت آن ها نان سالانه چند خانواده تأمین شود، فقط می شود یک یا‏
‏‎

‎‏دو خانواده نان سالانه خود را از آن ها تهیه کنند، ولی استدعا می شود که جواب را به‏‎ ‎‏طور آشکار بیان فرمایید تا این که هر کس در این جمهوری اسلامی به حق خود برسد‏‎ ‎‏و دست ظالمان کوتاه شود. والسلام. در پایان از خداوند متعال طول عمر برای امام‏‎ ‎‏امت خواهانم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مالک شرعی زمین ها بوده و آن ها را به پسران تملیک‏‎ ‎‏نکرده همه ورثه در آن سهم الارث خود را حق دارند.‏

‏‏[سؤال 11103]‏‏ ‏ ‏ 6345‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏آیا اولاد اناث میت از زمین مزروعی پدر ارث می برد؟ و آیا در این جهت فرقی بین‏‎ ‎‏اولاد اناث و ذکور وجود دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، ارث می برند و فرقی نیست.‏

‏‏[سؤال 11104]‏‏ ‏ ‏ 6346‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک مستطاب مرجع عالی قدر شیعیان جهان و رهبر انقلاب ایران آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی چه می فرمایید درباره این مسأله به طور تفصیلاً‏‎ ‎‏جواب فرمایید:‏

‏‏در منطقه مسمی «تاسو» برای آبیاری کشت زراعت، آب به حسب اولاد ذکور‏‎ ‎‏تقسیم می شود. مثلاً کسی که پنج فرزند داشته باشد پنج حصه از آب می گیرد و کسی‏‎ ‎‏که یک فرزند داشته باشد یک حصه می گیرد و کسی که فقط دختر هرچند باشد یک‏‎ ‎‏حصه از آب می برد ولی در تقسیم اراضی شان به طریق قسمیت قرآن مجید می برند.‏

‏‏«این ها قائلند که احیا کننده این قریه و شق نهر نمودن (شش) نفر از اجدادشان‏‎ ‎‏است، این ها به (شش) ریشه برای آبیاری تقسیم می کَردند» وقتی که ازدیاد جمعیت‏‎ ‎‏گردید بعضی از شش ریشه ها، دست به یک عملیات زدند که به دوازده ریشه نمودند و‏
‏‎

‎‏هرچه از این 12 ریشه اولاد ذکور دارد حق حصه گرفتن از آب دارد، همین کار تا حالا‏‎ ‎‏دارند انجام می دهد کما این که بالا شرح شده، مقرر نمودند. «این 12 ریشه ای مدعی‏‎ ‎‏هستند به رضایت بین مردمان منطقه عوض و بدل از 6 ریشه کردیم ولی آن ها که‏‎ ‎‏افرادشان نمو و رشد نکردند مدعی هستند که به طور غصب و جبر به 12 ریشه‏‎ ‎‏نمودند، و هیچ رضایتی نگرفتند، اگر رضایت بگیرد می توانند از بالغین گرفت، اما به‏‎ ‎‏نسبت صغار و مجانین چطور توانستند رضایت گرفت؟!»‏

‏‏ولی هر دو گروه شهود شرعیه و ادلۀ کافیه بر صحت مدعی ایشان ندارند، به سبب‏‎ ‎‏گذشت مدت زیاد تقریباً 300 سال می باشد و نمی توانند شهود شرعیه آن زمان‏‎ ‎‏بیاورند، اما این حقیقت در دفاتر حکومت پیدا می شود ولی زمان حکومت هند و‏‎ ‎‏سیک نوشته شده است.‏

‏‏1. در این فرض مسأله وظیفه ایشان چه است، و آیا می توانند دفاتر حکومت‏‎ ‎‏مراجعه کنند صورتی که عدم وجود شهود شرعیه و عمل به آن کند؟ افتونا مأجورین تا‏‎ ‎‏مردمان آن منطقه جلوگیری کنند از ارتکاب محرمات و اکل سحت لهذا هر قدر‏‎ ‎‏زحمت و مشقت و تضییع وقت باشد تحمل نمایید، ولکم الشکر الجزیل.‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه از آب و زمین از متوفی باقی بماند باید بین ورثه علی ما‏‎ ‎‏فی کتاب الله‌ تقسیم شود (مثل سایر اموال متوفی) و در ارث بردن هر یک از‏‎ ‎‏فرزندان ذکور و اناث سهم خود را، فرقی بین آب و زمین نیست.‏

‏‏2. مردی گنگ و اخرس یعنی نه زبان گویا و نه گوش شنوا، جزئی اشاره متکلم به اشاره سر و دست و‏‎ ‎‏چشم، می داند و می شنود و اسراف و تبذیر در مال نمی کند و مال خود را از مال غیر تمیز می دهد و در‏‎ ‎‏اشارات واقف و ناواقف و آشنا و غیر آشنا هم فرق می گذارد و می فهمد و محتاج به ترجمه آشنایان و‏‎ ‎‏واقفان می باشد. آیا چنان کسان و اشخاص در شماره سفیه ها است یا مثل اشخاص عاقل دیگران است‏‎ ‎‏یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مجرد کری و گنگی موجب حکم به سفاهت نیست و حکم عاقل را دارد. ‏

‏‏3. مرد گنگ اخرس نصف یا ثلث تمام عایدات خود را به مهر زوجه خود بدهد و رضای خود را اظهار‏‎ ‎‏کند آیا آن عقد و مهر صحیح است یا نه؟ بیان فرمایید.‏

‏
‏‎

‎‏بسمه تعالی، عقد و مهر در فرض مسأله صحیح است. ‏

‏‏4. در صیغه متعه ذکر مهر را شرط فرموده اید اگر چیز غیر متمول مثل شراب و مال غصبی ذکر کند‏‎ ‎‏آیا  مثل عقد دائم متعه نیز صحیح است و مهر المثل لازم می شود یا عقد متعه باطل است؟ بیان‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر غیر متمول باشد عقد متعه باطل است.‏

‏‏5. در هبۀ ذی رحم یا غیر ذی رحم موهوب له بعض مال را قبض کرد مثل نصف یا ثلث یا کمتر از آن‏‎ ‎‏حتی یک اتاق خانه را، آیا واهب آن مال قبض نشده را رجوع کردن می تواند یا نه؟ جواب فرمایید.‏

‏‏و اجرکم علی الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، در غیر مقبوض هبه تمام نشده و می تواند تحویل ندهد.‏

‏‏[سؤال 11105]‏‏ ‏ ‏ 6347‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 2 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی‏

‏‏با تأییدات خداوند متعال ضمن سلام، مسأله ای به صورت ذیل مطرح و سؤالی نیز‏‎ ‎‏دربارۀ همین مسأله ذیلاً می آید، مقتضی است جواب را اعلام نمایید.‏

‏‏شخصی که به هنگام مرگ یک فرزند یک ساله داشت وصیتی به این مضمون‏‎ ‎‏نموده است: «اگر فرزندم تا سن پانزده سالگی زنده ماند، اموال و دارایی ام به او برسد و‏‎ ‎‏در غیر این صورت (در صورت فوت فرزند) وقف سیدالشهدا باشد». فرزند در سن‏‎ ‎‏22 سالگی بر اثر تصادف خزان عمرش به آخر می رسد و در هنگام مرگ فقط یک مادر‏‎ ‎‏دارد.‏

‏‏سؤال: حالا وضعیت این اموال به چه شکل است؟ به مادر می رسد یا این که وقف‏‎ ‎‏می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر آن شخص وارث دیگری به غیر از پسر مذکور نداشته،‏‎ ‎‏تمام اموال او به پسرش رسیده و از او به وارث پسر می رسد و اگر وارث‏‎ ‎‏دیگری غیر از مادر ندارد به مادرش می رسد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11106]‏‏ ‏ ‏ 6348‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک، رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله‌ العظمی الامام خمینی،‏‎ ‎‏مدّ  ظله العالی، بعد از تقدیم سلام معروض می دارد:‏

‏‏در موضوع ارث یک خواهر و یک برادر، پدرشان وقتی فوت شده که خواهر یک‏‎ ‎‏ساله بوده است و آن دختر یک ساله، به عمه اش که در محل دیگر بوده سپرده شد. در‏‎ ‎‏سن شش سالگی عمه اش هم فوت نموده و دختر در همان جا بزرگ شد و شوهر‏‎ ‎‏نمود و از شوهر یک پسر به دنیا آورد و خود دختر هم فوت شده است. و ارثی که‏‎ ‎‏داشتند، تمام آن را برادر بدون اطلاع خواهر فروخته است. آیا پسر دختر می تواند ارث‏‎ ‎‏مادر خود را از همان ملک مطالبه نماید یا نه؟ لطفاً مرقوم فرمایید. ‏

‏‏طول عمر حضرت عالی را از خداوند خواستارم. خدایا خدایا تا انقلاب مهدی‏‎ ‎‏خمینی را نگهدار‏

‏‏بسمه تعالی، می تواند سهم مادر خود را مطالبه کند، مگر آن که به طریق‏‎ ‎‏شرعی اثبات شود که مادر در حیات خود، سهمش را به برادرش تملیک‏‎ ‎‏کرده است. ‏

‏‏[سؤال 11107]‏‏ ‏ ‏ 6349‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت امام خمینی، پدرمان فوت کرده. نه خواهر و دو برادر از دو مادر هستیم؛‏‎ ‎‏مادرمان مرده؛ ارث پدریمان شامل مقداری زمین، آب، باغ می باشد. چگونه بایستی‏‎ ‎‏تقسیم شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وارث میت منحصر به 9 دختر و 2 پسر است، ترکه او به‏‎ ‎‏13 قسمت می شود؛ به هر دختر یک قسمت و به هر پسر دو قسمت داده‏‎ ‎‏می شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11108]‏‏ ‏ ‏ 6350‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏استدعا دارد جواب مسأله شرعیه را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بانویی فوت نموده و ورّاث آن مرحومه عبارتند از: دو نفر دختر و یک پسر. ما ترک‏‎ ‎‏آن مرحومه عبارت است از: یک گردن بند طلا و یک عدد دستبند و دو زوج گوشواره‏‎ ‎‏که همه مسکوک طلا بوده و متصل به هم شده است، خواهشمند است طرز تقسیم آن‏‎ ‎‏را فیما بین ورّاث مرقوم فرمایید. با نهایت احترام‏

‏‏بسمه تعالی، ترکه میت چهار قسمت می شود، پسر دو قسمت و هریک از‏‎ ‎‏دو دختر یک قسمت می برند.‏

‏‏[سؤال 11109]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4156‏

‏‏8. سهمیه ارث دختر با پسر برابر است یا نه؟ همچنین ارث دختر صغیر با پسر‏‎ ‎‏صغیر یا بر عکس؟‏

‏‏بسمه تعالی، سهمیه ارث پسر ـ ولو صغیر باشد ـ دو برابر سهمیه دختر‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 11110]‏‏ ‏ ‏ 6351‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏زمین از پدر میراث می ماند برای پسر و دختر، برای پسر دو بخش می دهد برای‏‎ ‎‏دختر یک بخش می دهد، ولی آیا زمینی که از مادر میراث می ماند آن هم مثل زمین‏‎ ‎‏پدری بخش می شود یا آن را پسر و دختر برابر بخش می برد؟ چون که آخوندهای‏‎ ‎‏ولایت ما میراثی را که از مادر می ماند بین پسر و دختر برابر بخش می کنند محتاج به‏‎ ‎‏امر شما است.‏

‏‏بسمه تعالی، پسر دو برابر دختر می برد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11111]‏‏ ‏ ‏ 6352‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 10 / 1361‏

‏‏جماران، پیشگاه معظم حضرت امام خمینی، قبل از هر چیز، سعادت و طول عمر و‏‎ ‎‏عزت جناب عالی را در راه خدمت به اسلام و مسلمین جهان از درگاه خداوند بزرگ‏‎ ‎‏خواهانم، این حقیر یک سؤال شرعی دارم که ذیلاً به حضور مبارک تقدیم می شود.‏

‏‏پنج پسر و دو دختر از زمینی که به عنوان ارث مرحوم پدرشان به آنان رسیده‏‎ ‎‏بهره مند هستند و فعلاً می خواهند آن زمین را بین خود از لحاظ شرعی تقسیم نمایند.‏‎ ‎‏موقعیت زمین به صورتی است که نمی شود روی هم بریزند و تقسیم کنند؛ گرچه‏‎ ‎‏پسرها با این طریق موافقت ندارند و می گویند: باید هر پسر به طور جداگانه سهمیۀ هر‏‎ ‎‏یک از دو دختر را بپردازد؛ آن هم به این طریق که هر پسر، دوازده یک، سهم خود را‏‎ ‎‏جدا نماید و به هر یک از دو دختر بدهد. آیا اظهارات این پنج پسر ـ به صورتی که در‏‎ ‎‏بالا گفته شد ـ می تواند با اصول و موازین شرعیه منطبق باشد یا خیر؟ ‏

‏‏خواهشمند است دستور چگونگی تقسیم این زمین را، بفرمایید به این که روی هم‏‎ ‎‏بریزند و تقسیم نمایند یا این که هر دختر چند یک به طور جداگانه باید از سهم هر پسر‏‎ ‎‏بگیرد تا شرعی بوده باشد؛ زیرا زمین حالیه کلاً در دست پنج پسر تقسیم نشده‏‎ ‎‏باقیمانده است. والسلام ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مسأله، زمین باید دوازده سهم شده، به هر پسری دو‏‎ ‎‏سهم و هر دختری یک سهم داده شود، و هر یک از شرکا به رضایت خود‏‎ ‎‏می توانند سهم خود را به دیگری واگذار نمایند، مجاناً یا در مقابل عوض.‏

‏‏[سؤال 11112]‏‏ ‏ ‏ 6353‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت نایب الامام، امام خمینی، دامت افاضاته ‏

‏‏محترماً به شرف عرض می رسانم که مسأله ای برای ما پیش آمده است که در حل‏
‏‎

‎‏آن مانده ایم، لذا بدین وسیله از شما تقاضای پاسخ می نماییم.‏

‏‏ما سه برادر و دو خواهر هستیم که پدر ما در زمان پیروزی انقلاب دار فانی را وداع‏‎ ‎‏گفت. پدر ما قبل از وفات خود باغی را از پدربزرگم (پدر خودش) خریده و بهایش را‏‎ ‎‏پرداخته است، لذا پدرم به خاطر قدرشناسی از پدربزرگم و این که کمکی به او شود، به‏‎ ‎‏او گفته بود که تا موقعی که زنده هستی، باغ در اختیار خودت باشد و از آن استفاده کن.‏‎ ‎‏لیکن اجل به وی مهلت نداد و خود زودتر از پدر به ابدیت شتافت و حال چهار سال از‏‎ ‎‏وفات پدرم می گذرد، ولی پدربزرگم باغ را که مال پنج نوۀ یتیم و صغیر او می باشد رد‏‎ ‎‏نکرده است و محصول آن را که عبارت است از پسته، زردآلو، انگور و چند میوۀ‏‎ ‎‏دیگر، یا می فروشند و یا استفاده می کنند. لذا این جانب که فرزند بزرگ پدرم هستم و‏‎ ‎‏حالا کبیر شده ام، پس از مذاکراتی که با پدربزرگم انجام دادم و اثری نیافت، حالا این‏‎ ‎‏موضوع را به حضرت عالی عرض می کنم تا شما من را راهنمایی فرمایید که آیا‏‎ ‎‏پدربزرگم شرعاً حق استفاده از باغ و محصول آن را دارند یا نه؟ و اگر حق ندارند،‏‎ ‎‏وضع محصول چهار سال پیش آن چگونه است؟‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه که ملک پدر شما در حین فوت او بوده، جزو ترکۀ او‏‎ ‎‏محسوب می شود و پس از کسر بدهی و وصیت، باقی مانده به ورثه می رسد‏‎ ‎‏و پدر میت از ترکۀ فرزندش یک ششم ارث می برد، و باغ اگر ملک پدر شما‏‎ ‎‏بوده، جدّ شما ما زاد بر سهم الارث خود از باغ را باید به سایر ورثه‏‎ ‎‏برگرداند و نسبت به گذشته نیز ضامن است.‏

‏‏[سؤال 11113]‏‏ ‏ ‏ 6354‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خدمت حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی ‏

‏‏صاحب باغی که در حدود هشتاد سال قبل از دنیا رحلت نموده، ملکش را به‏‎ ‎‏عنوان ثلث، به مدت شصت سال، وقف موقت نموده، ولی ما تا به حال که حدود‏
‏‎

‎‏هشتاد سال می شود، آن را طبق دستور مرحوم اجرا نموده ایم. آیا حال می توانیم زمین‏‎ ‎‏یا باغ را به عنوان ارث به وارثش که یک پسر است بدهیم یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، به مجرد موت مورّث، ملک به ورثۀ موجود در حال موت‏‎ ‎‏می رسد و بعد از مدت مذکور، هر تصرفی می توانند در آن بکنند.‏

‏‏[سؤال 11114]‏‏ ‏ ‏ 6355‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر امام خمینی، سلام علیکم، بعد از سلام و به امید سلامتی حامی پر مهر‏‎ ‎‏مستضعفین جهان، امام خمینی و پیروزی هرچه زودتر رزمندگان اسلام و اسلامیان و‏‎ ‎‏نابودی صدام و صدامیان‏

‏‏ما دو برادر هستیم که فرزند یک پدریم. پدر ما در موقع سلامتی، در یک دهات‏‎ ‎‏دیگر زمین کشاورزی برای یکی از ما برداشته بود. ولی یکی از ماها، همان زمین‏‎ ‎‏کشاورزی را با دست خودش احیا نموده و تقریباً بیست و هفت سال است، تحت‏‎ ‎‏تصرف او می باشد و این برادر هر سال اجاره را خودش به مالک همان قریه پرداخت‏‎ ‎‏نموده است. آیا بعد از فوت پدر، برادر دیگر در این زمین کشاورزی حقی دارد یا نه؟‏‎ ‎‏خواهشمند است جواب این مسأله را ارسال فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، زمین اگر ملک یا متعلق حق پدر بوده، بعد از فوت او به تمام‏‎ ‎‏ورثه می رسد، ولی اگر متعلق به یکی از وراث بوده، سایر ورثه از آن سهمی‏‎ ‎‏نمی برند. ‏

‏‏[سؤال 11115]‏‏ ‏ ‏ 6356‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 4 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏احتراماً؛ دو وارث هستیم. پدرمان مقداری زمین آبی و دیم از مالک، تحت تصرف‏‎ ‎‏زراعتکاری داشته است. قبل از شروع تقسیم اراضی، پدر فوت شده است. برادر‏
‏‎

‎‏بزرگ ملک را به نام خود فرم سندی کرده است. و حاضر نیست حق برادر خود را‏‎ ‎‏بدهد. در صورتی که برادر بزرگ قیّم هم بوده است، استدعا می شود حق دو وارث را‏‎ ‎‏معلوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، رسیدگی به امر زمین با دولت جمهوری اسلامی است و آنچه‏‎ ‎‏که ملک شرعی میت تا زمان فوت بوده و جزو ترکه به حساب آمده، تمام‏‎ ‎‏ورثه از آن سهم می برند. ‏

‏‏[سؤال 11116]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4156‏

‏‏7. وضع وسایل خانه چگونه است؟ آیا این ها و آن هایی که آنان دارند تقسیم‏‎ ‎‏می شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، هرچه تا زمان فوت پدر ملک او بوده، جزء ترکه است و بین‏‎ ‎‏ورثه به ارث می رسد.‏

‏‏[سؤال 11117]‏‏ ‏ ‏ 6357‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 12 / 1361‏

‏‏تهران، دفتر حضرت امام خمینی‏

‏‏سؤال می شود مسافت هشت قفیز زمین شالیزاری را در زمان حیات پدرمان ما دو‏‎ ‎‏برادر به همراه پدرمان کشت می کردیم که در سال 45 پدرمان فوت نموده و زمین را‏‎ ‎‏هنوز داریم هر دو برادر کشت می کنیم. آیا به دستور شرع مقدس اسلام این زمین بعد‏‎ ‎‏از فوت پدرمان مال یک فرزند می شود یا مال هر دو برادر می شود، جواب را‏‎ ‎‏می خواهم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر پدر شما به وجه مشروع در زمین مزبور حقی داشته حق او‏‎ ‎‏به همۀ ورثه منتقل می شود.‏

‏‏[سؤال 11118]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2732‏

‏‏2. اموال پدری ایشان موجود می باشد به ورثۀ او می رسد یا به مادرش یا شرایط‏
‏‎

‎‏دیگر دارد؟ راهنمایی بفرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه در وقت مردن او ملک او بوده، به همۀ ورثه اش می رسد.‏

‏‏[سؤال 11119]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6411‏

‏‏6. آیا به مادر شهید در صورت بچه داشتن شهید، ارث می رسد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مادر شهید از ترکۀ او در فرض سؤال، یک ششم می برد.‏

‏‏[سؤال 11120]‏‏ ‏ ‏ 6358‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 7 / 1358‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دامت افاضاته‏

‏‏با نهایت ادب به عرض می رساند: پسر خواهرم فوت کرده و اموال زیادی داشته و‏‎ ‎‏بعد از او مادرش ـ خواهر من ـ و همسرش و فرزندی که از سر راه برداشته و هفت‏‎ ‎‏ساله شده باقیمانده. مادرش ـ که خواهر من می باشد ـ فوت کرد و بنده خرج کفن و‏‎ ‎‏دفن او را از مال خودم به مبلغ هشت هزار و پانصد تومان داده ام. وارث اموال متوفی‏‎ ‎‏کیست؟ مستدعی است در ذیل نامه وارث او را تعیین فرمایید تا طبق دستور اسلام‏‎ ‎‏عمل شود و من و همسرش و طفل سرراهی به وظایف دینی خود عمل کنیم، مزید‏‎ ‎‏تشکر است.‏

‏‏بسمه تعالی، طفل سرراهی ارث نمی برد و ترکه او به مادر و همسرش‏‎ ‎‏می رسد و چون فرزند ندارد، ربع ترکه از همسر و بقیه به مادر و از او به‏‎ ‎‏ورثۀ مادر می رسد.‏

‏‏[سؤال 11121]‏‏ ‏ ‏ 6359‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ ششم ذی حجة الحرام 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک امید مستضعفان جهان، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏أرواحنا فداه، بعد از سلام و درود و دعای طول عمر مبارک حضرت امام، بدون‏
‏‎

‎‏تصدیع اوقات شریف و مبارک، مسأله را معروض می دارم:‏

‏‏این جانب دارای دختری بودم که یک سال قبل از جنگ تحمیلی مشارالیها را به‏‎ ‎‏عقد ازدواج پسر خواهرم درآوردم. شبی که اولین مرحلۀ موشک های نه متری بعثیون‏‎ ‎‏عراق به دزفول شلیک شد، یکی از آن ها به خانۀ خواهرم اصابت نمود و در نتیجه‏‎ ‎‏دامادم بلافاصله از بین رفت و دخترم که نُه ماهه حامله بود، با کودکش قبل از به دنیا‏‎ ‎‏آمدن در حالی که تا بیمارستان هنوز زنده بوده اند ـ چون مرتب از درد سر می نالیده ـ‏‎ ‎‏در بیمارستان درمی گذرند. حال مسأله از این جا شروع می شود: ‏

‏‏1. داماد در دوران حیات، دارای کارگاهی بوده در محلی دور از محل حادثه که‏‎ ‎‏از  آسیب در امان مانده است. مقداری اثاثیه و ابزار و کار آماده در آن بوده که جزء‏‎ ‎‏ماترک بوده. این ماترک، بین پدر و مادر و خانوادۀ عروس به چه ترتیبی باید تقسیم‏‎ ‎‏شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، یک چهارم ترکۀ داماد، سهم الارث عروس‏‎ ‎‏است که از او به پدر و مادرش می رسد و سه چهارم دیگر به والدین داماد‏‎ ‎‏می رسد. ‏

‏‏2. بعد از عروسی طبق سُنن و رسومات محلی، بستگان مبالغی و یا هدایایی به عنوان رونما به عروس‏‎ ‎‏چشم روشنی داده اند. تکلیف آن ها چه می شود و به چه کسی می رسد؟‏

‏‏3. مهریۀ دختر دو هزار و پانصد تومان در ذمه داماد بوده است. در ضمن مبلغ ده هزار تومان به عنوان‏‎ ‎‏نقد ـ  مهریه ـ از پسر گرفته شد و حداقل سه برابر آن نیز از خود، به آن اضافه نموده و برایش جهیزیه‏‎ ‎‏تهیه نموده ام که کمتر از یک دهم آن از زیر آوار بیرون آورده شده است. در این مورد تکلیف چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، 2 و 3، هرچه که مال عروس بوده ـ از هدایا و جهیزیه و مهریه  ـ تماماً به والدین‏‎ ‎‏عروس می رسد.‏

‏‏4. در صورتی که وجهی به صبیه بنده برسد، با آن چه کار می شود کرد؟ و احیاناً اگر مستطیع شود‏‎ ‎‏وظیفه چیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، شبهۀ وجوب حج اگر از ناحیۀ رسیدن ارث شوهر به وی باشد، در فرض مرقوم،‏‎ ‎‏مستطیعه نشده و دارایی زن پس از کسر بدهی و وصیت، به والدین او می رسد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11122]‏‏ ‏ ‏ 6360‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏مقام رفیع دفتر معظم امامت امت و رهبریت عالی قدر، حضرت مستطاب امام‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله علی رؤوس المسلمین، با تقدیم سلام و مراتب احترام، ضمن‏‎ ‎‏درخواست طول عمر و سلامت دائم وجود نازنین امام امت، به عرض می رساند:‏

‏‏شخصی به سال 1340 شمسی فوت کرده. او زوجه ای دائمی و یک دختر و سه‏‎ ‎‏پسر داشته. پسر اوسط که وصایت پدر را داشته، بلافاصله پیشنهاد تقسیم نموده. در‏‎ ‎‏خدمت حجت الاسلام مرحوم حاج سید حسین آقا طباطبایی، محاسبۀ ثلث ماترک و‏‎ ‎‏سهم ورّاث مشاعاً معیّن گردیده. سی و یک هزار تومان دختر و شصت و دو هزار‏‎ ‎‏تومان پسر، اعم از منقول و غیر منقول سهم داشته. پسر ارشد علی رغم درخواست‏‎ ‎‏مکرر و مصرّانۀ وصی دایر بر افراز، به عناوین و معاذیر گوناگون و با تهدید به قتل و‏‎ ‎‏سوء استفاده از ضعف و عجز و ملایمت وصی، حاضر به تقسیم و دست برداری از‏‎ ‎‏استثمار وصی نشده و گفته: چون خرج من بیشتر است، برداشت هرکس نوشته شود.‏‎ ‎‏همچنین با اظهار اعتماد و اطمینان به وصی، تصدّی امور مالی و ادارۀ محل کسب و کار‏‎ ‎‏بازار و ناراحتی های ناشی از آن را به عهدۀ وصی گذاشته و خود فارغ از همّ وغمّ و چند‏‎ ‎‏و چون، به زندگی مرفّه مترف پرداخته است؛ در صورتی که وصی بیچاره از قبول این‏‎ ‎‏وضع تحمیلی ابا داشته و با اصرار مکرّر و مجدّانه تقاضای تقسیم کرده است. برادر‏‎ ‎‏بزرگ برای تفنّن به سرکشی املاک مشغول شده است. درحالی که از دخل و خرج آن‏‎ ‎‏بی خیال و صرفه و عدم صرفه برایش مهم نبوده است. ‏

‏‏در این اثنا برادر کوچک با موافقت برادر بزرگ، بلکه با تبانی وی ـ علی رغم‏‎ ‎‏مخالفت و ممانعت برادر اوسط ـ برای تحصیل به خارج مسافرت نموده و یازده ـ‏‎ ‎‏دوازده سال در ممالک اروپایی از قبیل آلمان، اتریش و بالاخره در سوئد به سر برده‏‎ ‎‏است و مخارج او طبق درخواست خودش و توصیۀ برادر بزرگ، توسط برادر اوسط‏
‏‎

‎‏فراهم و ارسال شده که به مبلغی بیش از مضاعف سهم الارث پدری اش بالغ گردیده‏‎ ‎‏است. چندی پس از مسافرت او، سهم خواهرشان مجزّا و به طور عادی تسلیم و‏‎ ‎‏تحویل گردیده. ‏

‏‏با این مقدمات و با این وضع تحمیلی، هنوز پسر ارشد حاضر به تقسیم نیست و با‏‎ ‎‏این که برادر کوچک و برادر ارشد هر دو، چند برابر سهم الارث منقول خود را ـ که‏‎ ‎‏تقریباً یک چهارم از کل سهم بوده ـ به مصرف رسانده اند، ادعای شرکت در سرمایه را‏‎ ‎‏دارند؛ درصورتی که هیچ گونه قرارداد شراکت در میان ندارند. و برادر اوسط ـ که ادارۀ‏‎ ‎‏محل کسب وکار بازار و امور مالی را تحمیلاً عهده دار بوده ـ با استفاده از وام و زد و بند‏‎ ‎‏با دیگران، چرخ معاش خود و آن ها را گردانده است. ‏

‏‏مستدعی این که اوّلاً: وجه شرعی مسأله و نحوۀ تقسیم را مطابق رأی مبارک و‏‎ ‎‏واجب الاتباع امام عزیز بیان فرمایید که آیا برادر ارشد و برادر کوچک، در سرمایۀ‏‎ ‎‏فعلی ـ که ثمرۀ سعی برادر اوسط است و به بهای از دست رفتن نشاط و سپری شدن‏‎ ‎‏بهترین سنین عمرش در وضع تحمیلی و همّ و غمّ مداوم و عدم استفاده از موجودیت‏‎ ‎‏خود به دست آمده ـ سهمی دارند؟‏

‏‏ثانیاً: استدعا دارد عمل بر فتوای صادره را به دادگاه و یا هر مقام ذی صلاحیت دیگر‏‎ ‎‏توصیه فرمایید که به استثمار فردی عاجز و ملایم، از طرف فردی دیگر خاتمه داده‏‎ ‎‏شود و تمام افراد خانواده ورّاث از بلاتکلیفی و سرگردانی چندین ساله درآیند و‏‎ ‎‏دعاگوی جمهوری اسلامی و بنیان گذار کبیر آن حضرت امام باشند. ‏

‏‏در خاتمه برای تأکید و تأیید عرایضم، حاضرم قسم یاد کنم و خدای حاضر و ناظر‏‎ ‎‏را گواه بگیرم که حتی یک کلمه در اظهارات خود بر خلاف حقیقت نگفته ام و‏‎ ‎‏کوشیده ام واقعیت را بیان نمایم، با اعتقاد به این که گواه گرفتن خدای علیم و خبیر به‏‎ ‎‏دروغ کفر می باشد، موضوع مندرج در فوق کاملاً صحیح می باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، تمام اموال متوفی از منقول و غیر منقول و عواید و درآمدهای‏‎ ‎‏آن به تمام ورثه، طبق احکام ارث می رسد. و زوجه از زمین و از اعیانی‏
‏‎

‎‏ارث نمی برد؛ فقط از قیمت اعیانی و از منقولات ارث می برد. و خدمات‏‎ ‎‏انجام شده اگر به دستور دیگری انجام شده و قصد مجانی نداشته‏‎ ‎‏اجره المثل دارد. و آنچه را که بعض ورثه در طول مدت، بیش از سهم خود‏‎ ‎‏خرج کرده، برای سایر ورثه ضامن است.‏

‏‏[سؤال 11123]‏‏ ‏ ‏ 6361‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ نوزدهم شعبان 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر کبیر انقلاب امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏این جانبان امضا کنندگان ذیل چهل و هفت سال قبل پدر را از دست داده ایم وارث‏‎ ‎‏سه برادر و دو خواهر و دو زوجه، بیان فرمایید: مال پدر چگونه تقسیم می شود شش‏‎ ‎‏ماه بعد از فوت پدر یک خواهر فوت نمود ورّاث او عبارتند از سه برادر و یک خواهر‏‎ ‎‏و یک مادر. اموال پدری از اول تقسیم نشده در اختیار سه برادر می باشد لیکن سه‏‎ ‎‏برادر در محلی قرار داریم که موقوفه است، متولی قسمتی زمین را در اختیار ما قرار‏‎ ‎‏داده و ما آباد کرده ایم آیا خواهر باقی مانده از جمیع اموال سه برادر حق دارد یا از مال‏‎ ‎‏پدری فقط، بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، از اموال پدر هشت یک اموال منقول و هشت یک قیمت‏‎ ‎‏اعیانی به مادر می رسد و بقیه بین برادرها و خواهرها بر طبق کتاب خدا‏‎ ‎‏تقسیم می شود و سهم الارث خواهر فوت شده اگر شوهر و اولاد ندارد به‏‎ ‎‏مادر می رسد و هیچ یک از ورثه در اموال شخصی دیگری حق ندارند و‏‎ ‎‏چنانچه نزاعی در بین باشد به محاکم صالحه مراجعه نمایید.‏

‏‏[سؤال 11124]‏‏ ‏ ‏ 6362‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏پس از ادای احترام خواهشمند است از نظر دین مبین اسلام مسأله زیر را روشن‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏
‏‎

‎‏این جانب در سال 1310 شمسی کلیه اموال خود را از منقول و غیر منقول به همسر‏‎ ‎‏خود صلح نموده با شرط خیار فسخ به مدت 30 سال و استیفای منافع برای خود در‏‎ ‎‏مدت مزبور، و در صورت فوت مصالحه مزبور در بین مدت و عدم ظهور فسخ، خیار‏‎ ‎‏و استیفای منفعت ساقط، و در صورت لزوم مصالحه متصالح مزبور از عین المال ببرد‏‎ ‎‏و ثلث معادل عین الصلح مزبور را با اطلاع و صواب دید و نظارت شخص معین‏‎ ‎‏صرف کند: یک ثلث از عین الصلح مزبور را مخارج کفن و دفن و تعزیه داری های‏‎ ‎‏ثلاثه و سبعه و اربعین و سال مصالحه مزبور کند و دو ثلث دیگر را چنانچه اولادی از‏‎ ‎‏مصالحه مزبور باشد بین خود و اولاد مصالحه مزبور به قرار للذکر مثل حظ الانثیین‏‎ ‎‏قسمت نمایند و چنانچه اولادی نباشد تمامی عین الصلح مزبور را به هر قسمی که‏‎ ‎‏بخواهد جهت خود تصرفات مالکانه نماید و کسی حق مزاحمت و ممانعت ندارد و‏‎ ‎‏صیغه شرعیه جاری شد فی یازدهم شهریور 1310 شمسی مطابق نوزدهم ربیع الثانی‏‎ ‎‏1350، ضمناً در سال 1320 یک دختر که تنها اولاد مصالحه مزبور است به وجود آمده‏‎ ‎‏و در سال 1324 دختر فوت نموده.‏

‏‏لذا خواهشمند است بفرمایید منظور از دو ثلث دیگر بین خود و اولاد مصالحه‏‎ ‎‏مزبور به قرار للذکر قسمت نمایند. چیست؟ خواهشمند است بفرمایید:‏

‏‏1. سهم متصالح چقدر است؟‏

‏‏2. سهم اولاد مصالحه مزبور چقدر؟‏

‏‏بسمه تعالی، ظاهر تعبیر للذکر مثل حظ الانثیین این است که بعد از اخراج‏‎ ‎‏ثلث بقیه مطابق کتاب الله‌ ارث شود بنابر این مال مورد صلح بعد از اخراج‏‎ ‎‏ثلث آن در مخارج مورد وصیت بین شوهر متوفاة و دختر او علی ما فرض‏‎ ‎‏الله‌ تقسیم می شود ربع دو ثلث [که باقیمانده است] به شوهر و بقیه آن به‏‎ ‎‏دختر می رسد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11125]‏‏ ‏ ‏ 6363‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی الامام الخمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏پس از عرض سلام، معروض می دارد که فردی فوت کرده است. و از ورثۀ آن‏‎ ‎‏مرحوم، دو تا دختر و یک خواهر و یک زوجه و یک پسر برادر باقیمانده.‏

‏‏و نیز لازم به تذکر است که دختر دوم آن مرحوم، در زمان زندگی پدر ـ که هنوز‏‎ ‎‏تزویج نکرده بود ـ فوت کرده است. خواهشمندم بفرمایید: اموال آن مرحوم ـ اعم از‏‎ ‎‏منقول و غیر منقول ـ بر طبق فتوای حضرت عالی، چطور تقسیم می شود؟ از این وراث‏‎ ‎‏چه کسانی محروم، و چه کسانی ارث می برند و چقدر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مسأله ـ که یک دختر و یک زوجه، وارث برای‏‎ ‎‏متوفی، بیشتر در طبقه اول موجود نیست ـ زوجه یک هشتم و باقی به‏‎ ‎‏دختر، نصف فرضاً و بقیه ردّاً می رسد، و دیگران که طبقه دوم هستند،‏‎ ‎‏حقی ندارند.‏

‏‏[سؤال 11126]‏‏ ‏ ‏ 6364‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 / 11 / 1358‏

‏‏محضر مبارک مجاهد اکبر، یار مستضعفان، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏ارواحنا فداه، پس از سلام و تهنیت به رهبر انقلاب، احتراماً؛ خاطر شریف را به ذیل‏‎ ‎‏نامه معطوف می دارد:‏

‏‏شخصی دارای پنج فرزند پسر و دو دختر و دو زن بوده است. پسر بزرگ این‏‎ ‎‏شخص دارای زن و سه فرزند دختر بوده است. پسر بزرگ در زمان حیات پدر فوت‏‎ ‎‏می کند و زن ـ  که مادر سه فرزند بوده ـ پس از فوت شوهر به علت اختلافاتی که به‏‎ ‎‏وجود می آید، بدون گرفتن مهریه و یا حق دیگری به خانۀ پدری خود مراجعه و بعداً‏
‏‎

‎‏شوهر اختیار می کند و این سه دختر که تحت سرپرستی پدربزرگ بودند، پس از‏‎ ‎‏رسیدن به سنین قانونی، شوهر می کنند. ‏

‏‏بعد از چندی این شخص (پدر) فوت می نماید. البته اموال منقول و غیر منقول‏‎ ‎‏ایشان ـ  از خانه، زمین، باغ و دارایی های دیگر و به خصوص خانۀ نوساز واقع در‏‎ ‎‏شهسوار ـ بیشتر از دست رنج پسر بزرگ بوده است. و در صورت احتیاج، بهترین گواه‏‎ ‎‏و دلیل؛ استشهاد محلی پیرمردان، همسایگان، همسالان و مطلعین مرحومان خواهد‏‎ ‎‏بود. مضافاً خاطرنشان می سازد که به علت روابط حسنۀ بین پدر و پسر مورد بحث؛‏‎ ‎‏اسناد و مدارکی دالّ بر این که تا چه اندازه با هم شریک و سهیم بوده اند در دست‏‎ ‎‏نیست، مگر استشهادی که در بالا ذکر شده است. ‏

‏‏پس از فوت پدر که تا امسال دوازده سال می گذرد، وراث ارثیه را با هم تقسیم‏‎ ‎‏کرده اند؛ ولی به علت اختلافاتی که به وجود آمده، هیچ یک از آن ها سهم ارثیۀ خود را‏‎ ‎‏نگرفته اند. و به این سه دختر، حق و ارثیه ای داده نشده است.‏

‏‏آیا از نظر شرع مقدس اسلام، به زن و سه فرزند پسر بزرگ که قبل از پدر مرحوم‏‎ ‎‏شده ـ  با توضیحاتی که داده شده، و همه هم گواه این قضیه هستند که بیشتر ثروت و‏‎ ‎‏اموال منقول و غیر منقول، از دست رنج این مرحوم می باشد ـ ارثیه ای تعلّق خواهد‏‎ ‎‏گرفت یا خیر؟ متمنی است عنایتی فرموده جواب را در بالا مرقوم دارید. ‏

‏‏بسمه تعالی، دخترها و مادر آن ها از اموالی که از ترکه پدر و شوهر بوده،‏‎ ‎‏سهم الارث خود را حق دارند. و آنچه در ید جدّ آن ها بوده، محکوم به‏‎ ‎‏ملکیت است برای خود او، و به وارثش می رسد؛ مگر به طریق شرعی‏‎ ‎‏خلاف آن اثبات شود.‏

‏‏[سؤال 11127]‏‏ ‏ ‏ 6365‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 11 / 1361‏

‏‏دفتر مبارک حضرت امام خمینی، پس از عرض سلام، سلامتی و طول عمر آن‏‎ ‎‏حضرت را از درگاه ایزد متعال خواهانم.‏

‏
‏‎

‎‏مقداری زمین کشاورزی عقد مادر بزرگ مادری این جانب بوده و ایشان مدت‏‎ ‎‏چهل سال است که فوت کرده است و دارای دو فرزند دختر بوده و دخترها در زمان‏‎ ‎‏فوت مادر، همسر نداشته اند و بعداً همسر اختیار کرده اند و این ارث بین دو فرزند‏‎ ‎‏تقسیم نشده و این دو وارث دارای فرزند هستند و بعد یکی از ورثه ها که مادر‏‎ ‎‏این جانب است فوت کرده است و در مدت چهل سال درآمد زمین در اختیار پدربزرگم بوده‏‎ ‎‏است و حالا پدربزرگم ادعای ‏‏ (هشت یک) از این ارثیه را می کند. موضوع این که ایشان از‏‎ ‎‏کل ارثیه ‏‏ را می خواهد و چون که مادر ما فوت کرده ‏‏ هم از سهم مادر ما را می خواهد.‏‎ ‎‏پدر این جانب هم ادعای ‏‏ از سهم مادر ما را می کند، سؤال این است که آیا پدربزرگ از کل‏‎ ‎‏ارث سهم می برد یا خیر؟ و چون دخترش فوت کرده از سهم دختر هم می برد یا خیر؟ و پدر هم‏‎ ‎‏از این ارثیه سهم می برد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، سهم الارث جدّ شما از جدّه ربع (‏‏) ترکه او است و سهم‏‎ ‎‏الارث جدّ شما از مادر شما سدس (‏‏) است و سهم الارث پدر شما از‏‎ ‎‏مادر شما ربع (‏‏) ترکه مادر است.‏

‏‏[سؤال 11128]‏‏ ‏ ‏ 6366‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 10 / 1361‏

‏‏حضرت امام خمینی، دامت برکاته و ارواحنا فداه، مستدعی است فتوای خود را در‏‎ ‎‏مورد زیر اعلام فرمایید.‏

‏‏من در سال 1356 ازدواج نمودم. در تاریخ 26 / 2 / 61 همسرم به علت بیماری‏‎ ‎‏قلبی فوت نمود. مهریۀ همسر مرحومه ام یک هزار و یک سکۀ طلا به ارزش سه‏‎ ‎‏میلیون و سه هزار ریال به قیمت روز بود (فتوکپی عقدنامه ضمیمه است). حال که‏‎ ‎‏همسرم فوت نموده، مادر همسرم تقاضای ثلث مهریۀ قیمت روز (یعنی 800 / 402 / 1‏‎ ‎‏تومان) را نموده است.‏

‏‏1. آیا با وجودی که از همسرم دارای یک دختر چهار ساله می باشم، می باید ثلث‏
‏‎

‎‏مهر را به مادر همسرم پرداخت نمایم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، سهم مادر، ثلث نیست و باید مطابق قانون‏‎ ‎‏ارث حساب شود.‏

‏‏2. اگر مهریه همسرم قابل پرداخت است، به قیمت سال 1356 است یا به قیمت امروز؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متعارفی در بین نیست، باید مصالحه کنند.‏

‏‏[سؤال 11129]‏‏ ‏ ‏ 6367‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 4 / 1361‏

‏‏قم، ریاست محترم دفتر امام‏

‏‏محترماً به عرض می رسانم که این جانب زنی هستم دارای پنج فرزند دختر که‏‎ ‎‏مدت چند سال است شوهرم فوت کرده. مقدار اموالی که از او مانده عبارت است از‏‎ ‎‏یک باب مغازۀ خواروبار فروشی و منزل مسکونی که دو دانگ آن را برادر شوهرم‏‎ ‎‏سهیم می باشد؛ و تعداد چند قطعه زمین کشاورزی. در تهران مغازه را اجاره داده ایم و‏‎ ‎‏خرج روزانه را تأمین می کند. مسأله ای که برای بنده پیش آمده و خواستم راهنمایی‏‎ ‎‏شوم این است که بعد از فوت شوهرم، مادرشوهرم بعد از دو ماه فوت نمود. حالا‏‎ ‎‏وراث ایشان که برادرهای شوهرم و خواهر ایشان می باشند به من مراجعه کرده و ادعا‏‎ ‎‏دارند که از مال برادرمان به مادرمان ارث می رسد و چون مادرمان فوت کرده، ارث او‏‎ ‎‏به ما می رسد و طلب مال از من می کنند، در صورتی که دو نفر از بچه هایم صغیره‏‎ ‎‏هستند. ‏

‏‏آیا در این صورت که مادرشوهرم دو ماه بعد پسرش فوت کرده، از او ارث می برد‏‎ ‎‏یا خیر؟ اگر می برد، به چه صورت و چند یک؟ از هوایی یا کل مال می برد؟ از درآمد‏‎ ‎‏ماهیانۀ مغازه که خرج روزانۀ ما است ارث می برد یا خیر؟ ‏

‏‏لازم به توضیح است که به توضیح المسائل امام رجوع کردم ولی مسأله برایم‏‎ ‎‏واضح نبود و روشن نشدم؛ لذا از شما تقاضا دارم که به این سؤال شرعی بنده ـ اگر‏
‏‎

‎‏امکان دارد ـ جواب کتبی مرحمت بفرمایید. در خاتمه، طول عمر آن امام بزرگوار و‏‎ ‎‏صحت و تندرستی ایشان را از خداوند متعال خواستارم. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، یک ششم از کل ترکۀ میت به مادرش می رسد‏‎ ‎‏و از او به ورثه اش منتقل می گردد و تا تقسیم نشده، از درآمد ترکه نیز به‏‎ ‎‏مقدار یک ششم به مادر و از او به ورثه اش می رسد.‏

‏‏[سؤال 11130]‏‏ ‏ ‏ 6368‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک نایب الامام، امام خمینی، دام ظله العالی، سلام علیکم ورحمة الله‌‏

‏‏از شخص متوفی چهار فرزند صغیر ـ از دو سال الی 14 سال ـ باقیمانده که فرزند‏‎ ‎‏بزرگ، دختر است و همسر، قیّم بچه ها می باشد و نیز یک مادر پیر باقیمانده که دیوانه‏‎ ‎‏می باشد و تحت سرپرستی فرزند دیگرش ـ که برادر متوفی است ـ می باشد؛ لذا از‏‎ ‎‏آن جا که سهم مادر از مال متوفی، ‏‏ است و با توجه به این که وضع مالی برادر‏‎ ‎‏متوفی که مادر، تحت تکفلش می باشد، خوب است و فرزندان متوفی هم دارای درآمد‏‎ ‎‏مکفی  نمی باشند، استدعا دارد در مورد سهم مادر راهنمایی لازم بفرمایید که محل‏‎ ‎‏حاجت است. ‏

‏‏بسمه تعالی، سهم مادر مربوط به خود او است و به دیگری نمی رسد و اگر‏‎ ‎‏دیوانه است، ولیّ شرعی او آن را برای او حفظ می کند، یا به طور صلاح،‏‎ ‎‏صرف در مخارج او می کند.‏

‏‏[سؤال 11131]‏‏ ‏ ‏ 6369‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 14 / 6 / 1358‏

‏‏محضر مبارک ملاذ الانام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، زید عزه‏

‏‏با تقدیم احترامات؛ به عرض عالی می رساند: داماد ارشد بنده در اثر تصادف در راه‏‎ ‎‏اصفهان که برای انجام کاری می رفت، در مورچه خورت دعوت حق را لبیک گفته،‏
‏‎

‎‏جنازه اش را آوردیم در بهشت زهرای تهران دفن کردیم. چون متوفی وصیت نداشت؛‏‎ ‎‏خرج مخارجات کفن و دفن و ایام ثلاثه و شب هفت و غیره را برادر بزرگش خرج‏‎ ‎‏نموده است. متوفی دارای یک زوجه بیست و سه ساله و دو پسر هفت ساله و چهار‏‎ ‎‏ساله و مادری پیر است که تحت کفالت برادر کوچک تر از متوفی است. متوفی خانۀ‏‎ ‎‏مسکونی ندارد ولی دو درب مغازۀ کانال سازی و یک دفتر محقر، با یک نفر شریک‏‎ ‎‏می باشد. سرمایه ای که در مغازه و غیره دارند غیر از شریک مذکور، واقعاً کسی‏‎ ‎‏نمی داند و به طور معلوم و به گفتۀ خود متوفی مبلغ قابل ملاحظه ای از شریکش طلب‏‎ ‎‏دارد. همچنین سی هزار تومان پول به نام خودش در سه دفترچۀ پس انداز در بانک‏‎ ‎‏دارد و مبلغ بیست و دو هزار تومان پول نقد در خانه داشت. آن پول را به نام زوجه اش‏‎ ‎‏در دفترچۀ پس انداز واریز کردیم. مبلغ پنجاه و سه هزار تومان در چهار فقره چک‏‎ ‎‏موجود در خانه، از شریکش طلب دارد و دو چک مبلغ سیزده هزار و پانصد تومان‏‎ ‎‏برگشت خورده از شرکت سهامی سنجش دارد و اثاث منزل و یک طاقه فرش قالی و‏‎ ‎‏سه قالیچه و دیگر لوازمات مستعمل خانه دارد. تمنا این که امر مقرر فرمایند با کمال‏‎ ‎‏محتاجی و دعاگویی از آن مقام محترم خواستاریم تکلیف صغار و سرمایه و مغازۀ‏‎ ‎‏کانال سازی و مخارج خرج شده و اثاث خانه و ارث ورثه و مهریۀ زوجه و حضانت‏‎ ‎‏صغار را معین و حکم فرمایید. امر عالی مستدام.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور ورثۀ متوفی: مادر و زوجه و فرزندان هستند.‏‎ ‎‏و ترکه او بعد از اخراج دین که از جمله آن مهر زوجه است؛ بین ورثه به‏‎ ‎‏نسبت سهم الارث آن ها تقسیم می شود و برای رسیدگی و تقسیم به عالم‏‎ ‎‏مورد وثوق محل مراجعه نمایید.‏

‏‏[سؤال 11132]‏‏ ‏ ‏ 6370‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 1 / 1361‏

‏‏سلام علیکم، پس از سلام، از محضر آن امام عزیز تقاضا می شود راجع به حکم‏‎ ‎‏شرعی، ما را راهنمایی فرمایید.‏

‏
‏‎

‎‏پسری داشتم که در جبهۀ اهواز به درجه شهادت نایل گردید؛ از ایشان یک‏‎ ‎‏پسربچۀ دو ساله باقیمانده است؛ همسر ایشان را هم یک ماه قبل برای پسر دیگرم به‏‎ ‎‏عقد و ازدواج درآوردم.‏

‏‏شهید دارای مبلغی پول نقد و لوازم منزل، از قبیل فرش، موتور سیکلت و دیگر‏‎ ‎‏لوازم منزل می باشد؛ از محضر آن امام تقاضا می شود ما را نسبت به وظایف شرعی‏‎ ‎‏خود راجع به این لوازم راهنمایی فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه دینی ندارد و وصیت نکرده، تمام آنچه ذکر شده بین‏‎ ‎‏پدر و مادر و زن و بچۀ او به حسب قانون ارث تقسیم می شود.‏

‏‏[سؤال 11133]‏‏ ‏ ‏ 6371‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب، قائد اعظم، حضرت امام خمینی، دام ظله سلام‏‎ ‎‏عرض می نمایم. پس از عرض سلام، سلامتی رهبر گران قدر عالم اسلام را در پناه امام‏‎ ‎‏زمان ـ عجّل الله‌ تعالی فرجه الشریف ـ خواستارم.‏

‏‏1. اگر شخصی بمیرد و از خود یک زن دائمی، دو فرزند پسر، پدر و مادر و طفلی‏‎ ‎‏در شکم مادر که هنوز به دنیا نیامده، داشته باشد، ارث او اگر خانه و اثاث خانه باشد‏‎ ‎‏چگونه تقسیم می شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، پس از جدا کردن مقدار بدهی از اصل ترکه، پدر و مادر هر‏‎ ‎‏یک، یک ششم و زن از قیمت ساختمان خانه و از اعیان منقولۀ ترکه یک‏‎ ‎‏هشتم ارث می برند؛ بقیه به فرزندان می رسد و برای حمل تا به دنیا آمدن‏‎ ‎‏باید سهم دو پسر را جدا کنند تا وقتی به دنیا آمد تکلیف قطعی شود.‏

‏‏2. اگر زن بخواهد ارث ببرد ـ همان گونه که در رسالۀ عملیه هم فرموده اید ـ از هوایی، آن هم از قیمت آن‏‎ ‎‏ارث می برد؛ در صورتی که متوفی یک صد و چهل هزار تومان مقروض باشد و قرض او را بیمه یا بنیاد‏‎ ‎‏شهید ـ  مثلاً ـ بپردازد، آیا منهای یک صد و چهل هزار تومان، ارث می برد زن یا نه قرضی که از ناحیۀ‏‎ ‎‏بیمه یا بنیاد شهید داده می شود به زن هم تعلق می گیرد؟ به صورت واضح تر، هنگام شهادت یا فوت‏
‏‎

‎‏شوهر از هرچه هست ـ غیر از زمین ـ ارث او باید داده شود یا صبر کنند تا قرض داده شود و بعداً بدون‏‎ ‎‏منها کردن قرض ارث به او بدهند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بدهی میت از راه دیگر ادا شود تمام ترکه به ترتیب بالا ارث می شود.‏

‏‏3. اگر شهید، پدر را قیّم قرار دهد و او قبول کند و قید کند اگر پدرم قبول نکرد برادرم قیّم صغار من و‏‎ ‎‏برادر هم قبول کرد، می تواند برادر رد کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، قیّم شرعی پدر است و رد او اثر ندارد و می تواند برادر میت را‏‎ ‎‏وکیل بگیرد در انجام کار صغیر.‏

‏‏4. اگر قیّم بخواهد کنترل کند مثلاً اثاث خانه را مشخص کند که کدام مال متوفی بوده که نتیجتاً به‏‎ ‎‏استثنای هشت یک ـ مثلاً ـ بقیه مال صغار است یا در امور دیگر دخالت کند، موجب نزاع و به دادگاه‏‎ ‎‏کشیدن می شود و در نتیجه مادر، فرزندان صغیر را خوب رشد نمی دهد؛ قیّم می تواند؛ با این ها کج دار‏‎ ‎‏و مریز مدارا کند تا صغار رشد عقلی و بلوغ پیدا کنند و محول به آنان کند یا باید ولو این که فتنه و نزاع‏‎ ‎‏هم می شود جدّاً همه را از هم جدا کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، قیّم شرعی موظف است در حفظ اموال صغار مصلحت صغار را هم مراعات کند.‏

‏‏5. آیا لازم است قیّم از مال خودش حقوق احتمالی را که از صغیر حیف و میل می شود ـ در صورتی که‏‎ ‎‏اگر بخواهد قیّم جلوگیری کند فتنه می شود ـ جبران کند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم مسأله از جواب بالا معلوم می شود و چنانچه در حفظ مال صغیر کوتاهی کند‏‎ ‎‏ضامن است.‏

‏‏[سؤال 11134]‏‏ ‏ ‏ 6372‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ نوزدهم محرم الحرام 1400 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ رهبر عالی قدر امام خمینی، دام بقاؤه‏

‏‏به عرض عالی می رسانم: دختر این جانب با یک نفر ازدواج کرد که بعد از مدت‏‎ ‎‏چند سال شوهرش از دنیا رفت. شوهرش در روزهای اول ازدواج فقیر بود و در مدتی‏‎ ‎‏که با هم بودند، یک مقدار پول از طریق کار مشترک به دست آوردند. زن قالی بافت و‏‎ ‎‏شوهر کار دیگر کرد. از این مرحوم یک دختر به جا مانده و پدر و مادرش نیز زنده اند.‏‎ ‎‏این میراث به چه صورت بین ورثه تقسیم خواهد شد؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، پدر و مادر متوفی، هر یک سدس، می برند و زن ثمن می برد و‏
‏‎

‎‏دختر نصف می برد و باقیمانده از ترکه در صورت عدم حاجب پنج قسمت‏‎ ‎‏می شود: سه قسمت به دختر و یک قسمت به پدر و یک قسمت به مادر‏‎ ‎‏می رسد و در صورت وجود حاجب باقیمانده چهار قسمت شده، سه‏‎ ‎‏قسمت به دختر و یک قسمت به پدر می رسد و ترکه میت که به نحو مذکور‏‎ ‎‏تقسیم می شود عبارت است از اموالی که معلوم است آن ها ملک میت بوده‏‎ ‎‏اما اموال زن جزء ترکه نیست و در موارد شبهه باید مصالحه شود.‏

‏‏[سؤال 11135]‏‏ ‏ ‏ 6373‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 20 / 8 / 1361‏

‏‏مرجع عالی قدر رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت‏‎ ‎‏امام خمینی، مدّ ظله العالی بعد از تقدیم درود و سلام و عرض ارادت به عرض مبارک‏‎ ‎‏می رساند:‏

‏‏پدر این جانب در 92 سالگی، در تاریخ 22 / 9 / 1344 خورشیدی در زادگاه خود‏‎ ‎‏فوت نموده است. دارای سه پسر و هفت دختر از چهار مادر که سه مادرمان قبل از‏‎ ‎‏فوت پدرم یا فوت و یا طلاق گرفته اند. به علت ناتنی بودن برادران کوچک تر از من، از‏‎ ‎‏غیبت من و بی سوادی پدرم سوء استفاده نموده و در اواخر عمر پدرمان که سخت‏‎ ‎‏رنجور و مریض بوده با همکاری مادرشان قسمتی از اموال پدرمان را به عناوین‏‎ ‎‏مختلف به نام خودشان و مادرشان در می آورند و بعد هم از 6 خواهر به عنوان گرفتن‏‎ ‎‏انحصار وراثت وکالتنامه را می گیرند، بخش قابل توجهی از اموال ورثه را به طور غیر‏‎ ‎‏رسمی می فروشند. بعد از گذشت 17 سال از فوت پدرم حاضر به تقسیم و دادن حق‏‎ ‎‏وراث نیستند، خواهر بزرگمان بعد از تلاش زیاد سهم خود را نتوانست بگیرد و فوت‏‎ ‎‏نمود. ورثه آن هم در ایران نمی باشد. حتی قسمتی عمده از ثلث آن مرحوم را بدون‏‎ ‎‏توجه به وظایف شرعی و قانونی تصاحب نموده اند و قسمتی از اراضی آن مرحوم در‏‎ ‎‏اثر عدم عملیات کشاورزی در معرض نابودی قرار گرفته است، این جانب پسر ارشد‏
‏‎

‎‏آن مرحوم از آن مرجع عالی قدر استدعای عاجزانه دارم تعیین وظیفه شرعی این جانب‏‎ ‎‏را به مراتب ذیل روشن فرمایید:‏

‏‏1. وظیفه شرعی نسبت به ثلث مانده پدرم؟‏

‏‏2. وظیفه شرعی نسبت به اموال خواهرم که فوت نموده و ورثه آن در ایران‏‎ ‎‏نمی باشد؟‏

‏‏3. وظیفه شرعی نسبت به سهمیه خواهران که به بنده اعتراض می کنند؟‏

‏‏4. برای حفظ شخصیت و حیثیت پدرم که به وسیلۀ برادران در معرض خطر قرار‏‎ ‎‏گرفته است چه وظایفی دارم؟‏

‏‏بسمه تعالی، برای تعیین تکلیف اموال به محاکم صالحه مراجعه نمایید.‏

‏‏[سؤال 11136]‏‏ ‏ ‏ 6374‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس امام عزیز و رهبر کبیر انقلاب‏

‏‏حضور آن پدر ارجمند معروض می دارد: این جانب و برادرم دارای دو دانگ از‏‎ ‎‏شش دانگ یک باب خانه در گلپایگان که از پدرم به ارث رسیده بود شدیم. زمانی که‏‎ ‎‏خانه تقسیم گردید و پدرم در قید حیات نبود، مادر بزرگ پدری قیّم ما شد. در آن‏‎ ‎‏موقع، ما دو طفل سه و چهار ساله بودیم. زمان گذشت و من در تهران در ارتش بودم و‏‎ ‎‏به عمویم وکالت دادم که نیم دانگ آن خانه را مهر همسر من نماید؛ ولی در این حال‏‎ ‎‏این طور که شاهدین می گویند، اشتباه تحریری شده یا طور دیگری که من نمی دانم و از‏‎ ‎‏دو دانگ خانه، یک و نیم دانگ به نام برادرم و نیم دانگ آن به نام همسرم به ثبت‏‎ ‎‏رسیده. در این میان، نیم دانگ از سهم من به دیگری داده می شود. در صورتی که شاهد‏‎ ‎‏زیادی داریم که می دانند در این موضوع به من ظلم شده، من به محضر و ثبت مراجعه‏‎ ‎‏کردم. آن ها می گویند: چون این به ثبت رسیده، دیگر قابل برگشت نیست؛ در صورتی‏‎ ‎‏که قیّم، امانت دار می باشد و مال خودش نبوده که بخواهد به دیگری کم یا بیشتر بدهد.‏
‏‎

‎‏خواهشمند است در این مورد مرا راهنمایی نموده و یا به مسئولین امر، اوامری در این‏‎ ‎‏مورد صادر فرمایید. ‏

‏‏از این که وقت عزیز شما را می گیرم معذرت می خواهم.‏

‏‏بسمه تعالی، اشتباه در کتابت و سند ثبتی، موجب زوال حق و ملک از‏‎ ‎‏مالک شرعی نمی شود و هر یک از ورثه حق دارند سهم الارث خود را از‏‎ ‎‏ترکه مطالبه نمایند و چنانچه اشتباهی شده باشد باید رفع گردد.‏

‏‏[سؤال 11137]‏‏ ‏ ‏ 6375‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 4 / 1361‏

‏‏با درود به حضور رهبر عالی قدر و پدر دلسوز ملت ایران امام خمینی و با درود‏‎ ‎‏به  تمامی شهیدان به خون خفتۀ کربلا تا کربلاهای ایران بالاخص هفتاد و دو تن‏‎ ‎‏شهید  دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی و با سلام به حضور کارکنان دفتر امام‏‎ ‎‏خمینی‏

‏‏1. طبق توضیح المسائل امام خمینی، مسألۀ 2728 اگر مردی پیش از پدر خود‏‎ ‎‏فوت کند ارث پدربزرگ بعد از مرگش به نوه اش می رسد، ولی بنده که هم اکنون چنین‏‎ ‎‏حالتی دارم از طرف فامیل خودم به بنده می گویند که چون پدرت پیش از پدرش فوت‏‎ ‎‏کرده ارث به تو تعلق نمی گیرد. خواهشمندم طبق رسالۀ امام خمینی مسأله را برای بنده‏‎ ‎‏به طور واضح و آشکار جواب بدهید.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال چنانچه جدّ شما فرزند بلا واسطه نداشته باشد‏‎ ‎‏شما وارث او می شوید.‏

‏‏2. پدر من دو زن داشته، از یکی یک پسر و از زن دیگر یک دختر داشته. زنی که مادر دختر بوده با‏‎ ‎‏دخترش فوت کرده و دختر که خواهر پدری بنده می باشد، دایی ای دارد که در حال حاضر در حیات‏‎ ‎‏است. آیا ارث پدری به بنده و دایی دختر می رسد و یا به بندۀ تنها می رسد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خواهر نامادری شما با مادرش پیش از پدر شما فوت کردند ارث پدر شما به‏‎ ‎‏دایی آن خواهر نمی رسد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11138]‏‏ ‏ ‏ 6376‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 4 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی ایران و جهان حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی امام خمینی، ایّده الله‌ تعالی ‏

‏‏ضمن عرض سلام، طول عمر و موفقیت کامل شما را از خداوند خواستاریم. ‏

‏‏به عرض می رسانم، پیرزنی فوت نموده و این جانب را وصی قرار داده است.‏‎ ‎‏نامبرده تنها زندگی می کرده و اولاد بلافصل ندارد و فرزندانش قبلاً فوت نموده اند. از‏‎ ‎‏دو دختر و یک پسر نوه دارد. نامبرده وصیت کرده پس از خریدن یک ماه روزه و‏‎ ‎‏پرداخت هشت صد تومان رد مظالم و گرفتن مجلس ترحیم و پرداخت پانصد تومان به‏‎ ‎‏یکی از نوه ها، بقیه را به یکی از نوه ها که دختر است بدهم. حدود دو هزار و سیصد‏‎ ‎‏تومان هم بدهی سهمین دارد که خودم اطلاع دارم. فتوکپی وصیت نامه به پیوست‏‎ ‎‏تقدیم می شود. ‏

‏‏ضمناً یادآور می شود، نامبرده از کمیته امداد امام کمک می گرفت. مستدعی است‏‎ ‎‏دستور فرمایید چه رقم عمل کنم. مشروح دستور فرمایید که مسئولیت شرعی نداشته‏‎ ‎‏باشم. در خاتمه به عرض می رسانم که آن دختر تا حدودی به این زن کمک می کرده،‏‎ ‎‏ولی بقیۀ وراث به او توجهی نداشته اند. به امید پیروزی لشکریان اسلام بر کفر صدامی‏

‏‏بسمه تعالی، پس از جدا کردن بدهی بابت سهمین و غیره از مجموع ترکه؛‏‎ ‎‏وصیت میت در ثلث ترکه نافذ است و بقیه به تمام ورثه می رسد. از‏‎ ‎‏باقیمانده پس از جدا کردن بدهی و وصیت در فرض مسأله نصف به‏‎ ‎‏نوه های پسری و ربع به اولاد یک دختر و ربع دیگر به اولاد دختر دیگر‏‎ ‎‏می رسد.‏

‏‏[سؤال 11139]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 92‏

‏‏3. هرگاه پدری دارای فرزند یا فرزندانی باشد که مخالف دستورات اسلام و تارک‏
‏‎

‎‏صوم و صلاة و سایر وظایف شرعیه بوده و از هیچ عمل خلاف شرع مقدس ابا نداشته‏‎ ‎‏باشند، آیا پدر یا مادر می توانند آن ها را از ارث ماترک محروم و دارایی خود را وقف‏‎ ‎‏امور خیریه بنمایند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار اموال شخص با خود او است و در حال حیات اگر‏‎ ‎‏اموال را وقف کند و تحویل جهت وقف دهد از ترکه او نمی شود و به ارث‏‎ ‎‏نمی رسد.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎