منشأ مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره)
محمد علی برزنونی
این مقاله برای اثبات حکومت اسلامی، به تاریخ جوامع بشری و خالی نبودن از وجود رهبر استناد می کند و حکومت را به عنوان یک اصل و ضرورت عقلی پذیرفته شده در جوامع بشری دانسته که بین اسلام و نحله های مختلف مذهبی دیگر در این خصوص تفاوتی نیست.
وی در بیان نقش حکومت اسلامی از دیدگاه امام خمینی به این نتیجه می رسد که ایشان اسلام را، همان حکومت و احکام و مقررات اسلامی را، در خدمت حکومت تلقی می کند.
نویسنده مشروعیت حکومت را مهم و بنیادی دانسته و پایه بحث مشروعیت حکومت را با پاسخ به دو سؤال ذیل بررسی می کند:
1) حاکم با چه توجیه شرعی و عقلی اعمال حاکمیت می کند؟
2) اطاعت مردم چه توجیه شرعی و عقلانی دارد؟
و آن گاه ملاک مشروعیت را از دیدگاه «ماکس وبر» بررسی و آن را به سه نوعِ: کاریزماتیک؛ سنتی؛ عقلانی و قانونی تقسیم می کند و تنها مشکل حکومت عقلایی قانونی را حکومت لیبرال می داند که در آن انسان و خواست های او محور همه چیز می باشد.
نگارنده نظریات موجود در منشأ مشروعیت حکومت ها را به پنج گروه تقسیم می کند: ارزش، خواست مردم، سنت، زور، طبیعت و در تفاوت بین مشروعیت و مقبولیت حکومت می گوید: در مشروعیت، سخن از مبنای عقلی و شرعی حکومت است، ولی در مقبولیت سخن از مقام اثبات است که تحقق خارجی و تمثل حکومتی است و
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 66
براساس همان مبنای مشروعیت به ظهور می رسد.
وی منبع ذاتیِ مشروعیت حکومت در اسلام را خداوند سبحان دانسته، معتقد است که پیامبران و اوصیای معصوم هم حق اعمال حاکمیت دارند و در عصر غیبت، فقهای عادل بر دینی بودن مقررات نظارت می کنند تا مردم در جهت اهداف دین و در چارچوب احکام دینی، خود به انتخاب حاکم مبادرت ورزند.
نویسنده، مبنای مشروعیت حکومت از دیدگاه امام را مشروعیت الهی دانسته و نظریه حکومتی مورد نظر حضرت امام را ولایت مطلقه فقیه می داند و از آن به «ولایت انتصابی مطلقه فقیه عادل» تعبیر می کند و به توضیح تمامی مؤلفه های آن می پردازد.
وی در پایان به لزوم تشکیل حکومت اسلامی از دیدگاه حضرت امام می پردازد و می نویسد: حضرت امام تشکیل حکومت اسلامی را به دلایل عقلی و نقلی واجب دانسته و دلایلی عقلی حکومت اسلامی را ماهیت دستورها و احکام سیاسی دین می داند و احکام اسلامی را همیشه لازم الاجرا می داند و معتقد است لزوم حکومت در زمان غیبت مانند دلایل لزوم امامت پس از پیامبر(ص) می باشد.
نویسنده در خاتمه به این نتیجه می رسد که حکومت اسلامی مورد نظر حضرت امام در عصر غیبت صرفاً براساس ولایت فقیه بنا می شود که ولایت انتصابی مطلقه فقیه عادل است.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 67