ولایت ‏فقیه، نصب یا انتخاب؟ (نقدی بر نظریه «نصب عام» فقیهان بر زمان غیبت)
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : موحدی ساوجی، محمد حسن

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1378

زبان اثر : فارسی

ولایت ‏فقیه، نصب یا انتخاب؟ (نقدی بر نظریه «نصب عام» فقیهان بر زمان غیبت)

‏ ‏

‏ ‏

ولایت فقیه، نصب یا انتخاب؟ (نقدی بر نظریه «نصب عام» فقیهان بر زمان غیبت) 

محمدحسن موحدی ساوجی

‏ ‏

‏نویسنده در این مقاله می کوشد تا با بررسی امکان ثبوتی و عقلی نظریه نصبت و نیز‏‎ ‎‏بررسی  ادله نقلی آن، این نظریه را به نقد گذارد. وی در پاسخ به این سؤال که آیا نصب‏‎ ‎‏عام امری معقول است و می توانیم آن را شارع حکیم نسبت دهیم یا خیر، به بیان‏‎ ‎‏احتمالاتی در این باره می پردازد: اولین احتمال آن است که فقها در یک عصر به صورت‏‎ ‎‏عام استغراقی از جانب معصوم، منصوب باشند. در این صورت هر یک بالفعل و مستقلاً‏‎ ‎‏دارای ولایت اند. مهم ترین نقد به این احتمال، بروز هرج و مرج متعاقب بر اختلاف فقها‏‎ ‎‏است. احتمال دوم آن است که فقها به نحو عموم ولایت داشته باشند ولی اعمال ولایت‏‎ ‎‏جز برای یکی از آنان جایز نیست. مهم ترین مشکل این نظریه، چگونگی تعیین آن است،‏‎ ‎‏زیرا اگر برای تعیین او به انتخاب مردم یا انتخاب «اهل و حل و عقد» روی آوریم در واقع‏‎ ‎‏از نظریه خود به انتخاب عدول کرده ایم. احتمال سوم آن است که در هر زمان تنها یکی از‏‎ ‎‏فقها منصوب است و سایرین ولایت ندارند، اما دربارۀ این که چگونه این یک نفر معین‏‎ ‎‏شود، همان اشکال سابق رخ می نمایاند. احتمال چهارم آن است همۀ آن ها منصوب اند‏‎ ‎‏ولی اعمال ولایت هر یک از آن ها مقید به هماهنگی با دیگران است. علاوه بر این که تا‏‎ ‎‏کنون کسی بدین احتمال رأی نداده است، خود نظریه نیز برخلاف سیرۀ عقلا است.‏‎ ‎‏احتمال پنجم آن است که همۀ فقها من حیث المجموع منصوب باشند. این احتمال‏‎ ‎‏روایتی دیگر از احتمال چهارم است و مبتلا به همان اشکال. احتمال ششم آن است که‏‎ ‎‏همۀ آنان بالفعل منصوب اند لکن هر یک در محدودۀ جغرافیایی خاصی اعمال ولایت‏‎ ‎‏می کنند. این احتمال که بیش تر به درد دولت های ایالتی و فدرالی می خورد در هر‏‎ ‎‏شرایطی قابلیت اجرایی ندارد. علاوه بر این با روایاتی که بر وجوب وحدت والی و رهبر‏‎ ‎‏دلالت دارند مخالف است.‏


کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 173

‏نویسنده در بخش دیگر مقاله خود به بررسی و نقد مهم ترین ادله نقلی نظریه نصب از‏‎ ‎‏جمله روایت «عمر بن حنظله» و مشهوره «ابن خدیجه» می پردازد.‏

‏به عقیدۀ مؤلف، روایت عمر بن حنظله دلالت صرف بر صلاحیت فقیهان دارند‏‎ ‎‏فعلیت ولایت آن ها. روایت دوم نیز مربوط به منازعات قضایی است. ‏

‏نویسنده در بخش واپسین مقاله خود به بررسی و نقد دلیل عقلی بر ولایت انتصابی‏‎ ‎‏فقیه که از سوی عده ای از علما از جمله آیت الله بروجردی اقامه شده است می پردازد. ‏

‏به گفتۀ مؤلف عناصر اصلی نظریۀ آیت الله بروجردی یعنی ضرورت حکومت در هر‏‎ ‎‏زمان عدم دسترسی به حکومت معصوم در زمان غیبت و اقرب بودن حکومت فقیه بر‏‎ ‎‏حکومت معصوم، نمی تواند نظریه انتصاب را ثابت کند، زیرا نتیجه اعم از انتصاب است‏‎ ‎‏و انتخاب را نیز دربر می گیرد.‏

‏ ‏

کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 174