فرق تمیّز و تشخّص
اگر کلی وسیعی را به کلی دیگر و سپس به کلی دیگری مقید نمودیم، تمیز حاصل می شود، مثلاً اگر حیوان کلی را به کلی دیگری که ناطق باشد مقید کرده، بین آن با کلی دیگری که از مقید نمودن حیوان به ناهق به دست می آید، تمیز حاصل می شود.
پس بین دو کلی مقید، تمیز حاصل گشته، گرچه تشخص نیست؛ چون تا وجود قدم به میان نگذارد، تشخص حاصل نمی شود. و کلی بعد از تقیید آن به کلی دیگر باز مانع از صدق بر کثیرین نیست.
وجه دیگر فرق بین تمیز و بین تشخص این است که: تمیز بالاضافه حاصل می گردد، یعنی از امور اضافیه است که شی ء را با شی ء دیگر مقایسه می نماییم و غیر مورد شرکت آنها را در نظر می آوریم، تمیز حاصل می شود؛ زیرا تمیز امتیاز شی ء عن شی ء فی شی ء است.
تمیز بین زید و بین عمرو یا بین او و بین بکر حاصل می گردد به طوری که اگر طرف اضافه نباشد تمیز نیست، اگر در عالم یک فرد موجود باشد، لاغیر تمیز نیست چون طرف اضافه نیست. ولکن تشخص از امور نفسیه است؛ چون عین وجود است، پس اگر یک وجود بسیط در دار تحقق باشد و وجود دیگری نباشد، باز تشخص هست.
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. ۱)صفحه 262