حوزه و روحانیت در سیره نظری و عملی امام(ره)

‏‏دکتر بهرام اخوان کاظمی‏

‏‏ ‏

‏‏روحانیت و حوزه های علمیه در گذشته و حال عظیم ترین نقش را در حفظ و ترویج‏‎ ‎

‎ ‎خمینی(ره) در این مورد است. از نظر ایشان بی تردید روحانیتِ  اصیل و متعهد طی قرون‏‎ ‎‏متمادی تاکنون، وظیفه حفظ اسلام و دفاع از مبانی مقدس آن را بر عهده داشته است و‏‎ ‎‏این علمای نستوه بودند که با جان فشانی ها و تحمل انواع فشارها و با مجاهدت و تعلیم و‏‎ ‎‏تعلّم های شبانه روزی، اسلام ناب را از دستبرد مهاجمان حفظ کرده و به نسل های بعدی‏‎ ‎‏انتقال داده اند.‏

‏‏امام(ره) حوزه های علمیه و روحانیت را عامل حیات اسلام می دانست و به همین‏‎ ‎‏دلیل در ابتدای نهضت، حرکت اصلاحی و روشن گر خود را از آن جا آغاز کرد، زیرا این‏‎ ‎‏نیز غیر قابل انکار است که این نهاد خصوصاً در طول دهه های پیشین با آفات زیادی‏‎ ‎‏مواجه بوده است و همواره فکر اصلاح حوزه ها دل مشغولی بسیاری از زعمای شیعی، و‏‎ ‎‏از جمله امام(ره) را به خود اختصاص داده است.‏

‏‏در دوران نهضت امام(ره)، برخی روحانیون فاسد از عوامل ایجاد نابسامانی در‏‎ ‎‏حوزه ها بوده و با نافهمی و تحجر و دنیازدگی و اخلال در حرکت امام(ره)، بزرگ ترین‏‎ ‎‏سدّ را در مقابل این موج توفنده ایجاد کردند.‏

‏‏بدین ترتیب می توان اذعان کرد که اساساً روحانیت و نهاد حوزه در تعامل با امام(ره)‏‎ ‎‏و نهضت انقلابی وی دارای نقشی دوگانه بوده است: در یک سو، روحانیت اصیل و آگاه‏‎ ‎‏با ادامه خط امام(ره) و جان فشانی های بسیار، به عنوان بازوی قدرتمند قیام و حرکت‏‎ ‎‏ایشان عمل کرده است و در تحقق انقلاب و حکومت اسلامی نقش کاملاً موثری داشته‏‎ ‎‏است و در سوی دیگر، روحانی نماهایی قرار دارند که به تکالیف شرعی و انقلابی‏‎ ‎‏خویش عمل نکرده و نمی کنند. این دسته افراد که شامل صفوف مختلفی هستند، در‏‎ ‎‏برابر حرکت امام(ره) یا بی تفاوت بوده و یا با ابزارهای مختلف سعی کرده اند که این‏‎ ‎‏حرکت را منکوب و متوقف سازند.‏

‏‏خطرناک ترین صنف این دسته، جماعت مقدس مآبان و متحجرین هستند که‏‎ ‎

‏‎

‎ ‎‏احساس خطر خویش را از آن ها اعلام کرده است.‏

‏‏نویسنده معتقد است انقلاب اسلامی و حرکت امام(ره)، موجد اصلاحات عمده ایی‏‎ ‎‏در حوزه ها و روحانیت و سیره نظری و عملی مراجع بوده است و تغییرات بنیادینی را در‏‎ ‎‏این نهادها ایجاد کرده است، اما توصیه های مکرر ایشان تا واپسین دم حیات مشعر بر‏‎ ‎‏تأکید این مطلب است که هنوز این جنبش اصلاحی می باید ادامه داشته باشد و در زمینۀ‏‎ ‎‏آفت زدایی از حوزه ها و هم چنین ارتقای آن ضرورت دارد که بیش از پیش و مصرانه تر‏‎ ‎‏اقدام شود. هم چنین لازم است برای حل معضلات جدید و حفظ جامعیت و خاتمیت‏‎ ‎‏دین اسلام، تغییراتی در شیوه های اجتهادی و استنباط فقها ایجاد شود. ‏

‏‏مقاله حاضر در چندین بخش، به گونه ای تفصیلی وضعیت حوزه های علمیه قم و‏‎ ‎‏نجف و آفات آن ها را با توجه به دیدگاه های امام(ره) بررسی کرده و تعامل مراجع با‏‎ ‎‏ایشان و حرکت سیاسیشان را مطرح نموده است.‏

‏‏از سویی، علاوه بر تشریح عملکرد مقدس مآبان و متحجرین در تقابل با نهضت‏‎ ‎‏امام(ره)، به موضوعات مهمی همانند جایگاه روحانیت و حکومت و نحوه ارتباط با‏‎ ‎‏دولت و شیوه اجتهاد فقهی صحیح و مقتضی از دیدگاه امام(ره) پرداخته است.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‎

‎