اعلمیت در ولایت
حجةالاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی نیا
نویسنده پس از بررسی و تبیین ضرورت تشکیل حکومت از دیدگاه اسلام – چه در عصر حضور و چه در عصر غیبت – به مطالعه اعلمیت در ولایت فقیه می پردازد. اعلم در تعریف وی، به کسی گفته می شود که ملکه استنباط و اجتهاد احکام شرعی او بیش تر از
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 190
دیگران باشد. این واژه معمولاً درباره علمای دین و فقها به کار می رود و استعمال آن در غیر از این مورد نیاز به قرینه صارفه دارد. مهم ترین سؤالی که مطرح است این است که آیا اعلمیت در فقیه از شرایط ولایت است. به باور نویسنده اعلمیت، چه از دیدگاه عقل و چه از نگاه روایات اسلامی، شرط در ولایت است. در مقابل این شواهد، عده ای معتقدند که اعلمیت شرط در ولایت نیست و مردم معمولاً برای رفع امور روزمره خود به اعلم مراجعه نمی کنند.
در ادامه نویسنده با نقد دیدگاهی که اعلمیت در ولایت را شرط نمی داند، به ذکر روایاتی از قبیل؛ «انّ الریاسَة لا تصْلِح اِلا لاَهلهٰا فَمَنْ دَعی النٰاس اِلٰی نَفْسِه وَ فِیهْم مَنْ هَو اعَلم لَمْ یَنْظر الله اِلَیْه یَوُمَ الْقیامَة» می پردازد و اعلمیت در ولایت را بدیهی می انگارد.
شرایط لازم برای ولایت امر، موضوع دیگر این مقاله است و عدالت، ورع، بردباری، آگاهی، تدبیر، سیاست نیکو، اخلاق پسندیده، شجاعت و توانایی تشخیص آفات، از جمله شرایطی هستند که در کنار اعلمیت ضرورت دارند.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 191