بررسی استدلاهای عقلی ولایت ‏فقیه از دیدگاه حضرت امام خمینی

‏‏بررسی استدلاهای عقلی ولایت فقیه از دیدگاه حضرت امام خمینی ‏

‏‏محترم پاینده‏

‏‏ ‏

‏‏این مقاله به دنبال یافتن پاسخی برای پرسش از مبانی مشروعیت نظام «ولایت فقیه»‏‎ ‎‏است. بنابراین، سعی کرده است تا با تکیه بر استدلالاتِ عقلیِ حضرت امام خمینی(ره)،‏‎ ‎‏به عنوان بنیان گذار اندیشۀ ولایت مطلقه فقیه، به این هدف برسد.‏

‏‏از مجموع استدلال های عقلی امام(ره) چنین بر می آید که: ‏

‏‏1) وجود حکومت به دلایلی از قبیل جلوگیری از هرج و مرج، از بدیهی ترین نیازها‏‎ ‎‏است و از خداوند مدبّر و حکیم اهمال در آن درست نیست؛ ‏

‏‏2) قاعدۀ عقلی، تخصیص بردار نیست و  مختص به زمان و مکان خاصی نیست،‏‎ ‎‏بنابراین، همان دلایلی که لزوم امامت را ثابت می کند، در دوران غیبت نیز صدق می کند.‏‎ ‎‏البته این جا منظور قاعدۀ لطف نیست، زیرا این قاعده اختصاص به معصوم دارد؛ ‏

‏‏3) زمامدار اسلامی باید فقیه و عادل باشد؛ 4) بنابراین، ولایت فقیه مشروع است و‏‎ ‎‏اگر فقیهی قیام کرد، اطاعت سایرین از او واجب است.‏

‏‏منظور امام از لزوم اطاعت سایرین، نظریه ولایت الهی – مردمی است، زیرا فقط در‏‎ ‎‏صورت همراهی اکثریت مردم، حکومت میسّر می شود. به دلیل اشکالاتی که بر شمرده‏‎ ‎‏می شود نمی توان مردم را نادیده گرفت: ‏

‏‏1) اگر فقیهی به تشکیل حکومت اقدام نکرد، چه باید کرد؟‏

‏‏2) اگر چند فقیه همزمان با هم اقدام کردند، چه باید کرد؟‏

‏‏3) بعد از فوت ولیّ فقیه، فقهای موجود فقط خود را واجد صلاحیت بدانند؟‏

‏‏4) در صورت عدم اتفاق نظر فقها بر یک نفر چه باید کرد؟‏

‏‏به همین دلیل، استدلال عقلی حضرت امام ره به دلایل متعدد تنها با این فرض صحیح‏‎ ‎‏است که: برای قانونیت «مشروعیت الهی» نادیده گرفته شود.‏