آغاز انتشار تحریرالوسیله و نظرات امام

‏‏ از مراحل مختلف انتشار‏‏ تحریرالوسیله‏‏ بفرمایید؟‏

‏‏ عرض کنم که به طور کلی رفت و آمدهای من با امام در رابطه با تکمیل کار ‏‎ ‎‏تحریرالوسیله‏‏ بود. در هر صورت چاپ این کتاب را شروع کردم. بعد هنگام چاپ هر ‏‎ ‎‏شانزده صفحه‏‏‌‏‏ای را که به صورت یک جزوه در می‏‏‌‏‏آمد خدمت امام می‏‏‌‏‏بردم تا اگر ‏‎ ‎‏مطلب یا نظری دارند بفرمایند تا مراعات کنم. دو ـ سه کرّاسه به این شیوه چاپ شد. ‏‎ ‎‏روزی خدا بیامرز (شیخ رمضان) فرقانی (هروی) دم در منزل ما آمد. آقای فرقانی از ‏‎ ‎‏خدمه‏‏‌‏‏های امام بود و علاقه خاصی به ایشان داشت و دارای اصالت افغانی بود. او در ‏‎ ‎‏بیرونی خدمت امام بود و قبل از امام هم با ما آشنایی داشت. او گفت حاج آقا مصطفی ‏‎ ‎‏فرمودند که واسطه و رابط چاپ کتاب از ایران آمده بهتر است بیایید و با هم تبادل نظر ‏‎ ‎‏کنید. گفتم: چشم. اما پیش از رفتن به منزل حاج آقا مصطفی، فکری به ذهنم رسید که ‏‎ ‎‏خدمت امام بروم و نظرات ایشان را بدانم و با نظرات ایشان خدمت حاج آقا مصطفی ‏‎ ‎‏شرفیاب شوم. فردای آن روز صبح زود به منزل امام رفتم، در زدم، مشهدی حسین آمد ‏‎ ‎‏و رفت به امام گفت که آقای قوچانی آمده است. امام اجازه ورود دادند و من پیش ‏‎ ‎‏ایشان رفتم و عرض کردم آقا دیشب حاج آقا مصطفی این طور فرموده‏‏‌‏‏اند و قرار است ‏

‏
‏‎

‎‏خدمت ایشان بروم تا درباره چاپ کتاب تبادل نظری داشته باشیم. امام فرمودند: بله، ‏‎ ‎‏درست است. فردی از ایران آمده‏‏‌‏‏اند با هم تبادل نظر کنید که جهت تکمیل قضیه خوب ‏‎ ‎‏است. نظر آن آقا راجع به چاپ کتاب محترم است و اگر نظرات ایشان مراعات شود ‏‎ ‎‏خوب است. من نظر امام را درباره قطع کتاب هم پرسیدم، امام گفتند: همین ‏‎ ‎‏قطع وزیری خوب است. قطع بسیار خوبی است، تغییری در این جهت داده نشود.‏

‏‏از منزل امام به سمت منزل حاج آقا مصطفی حرکت کردم و دیدم آقای مجتبی ‏‎ ‎‏تهرانی آنجاست. ایشان از شاگردان بزرگ حضرت امام بود و آن زمان هنوز در نجف ‏‎ ‎‏سکونت داشت و برای زیارت تشریف آورده بود. ایشان هم اکنون در قید حیات است. ‏‎ ‎‏او بعدها در نجف مقیم شد و چند سالی در آن شهر ماند. خلاصه فهمیدم که رابط ‏‎ ‎‏همین آقای مجتبی تهرانی است. نشستیم و تبادل نظر کردیم. در مجموع، نکات مثبت و ‏‎ ‎‏خوبی مطرح شد و دقیقاً به یاد ندارم ولی مثل این‏‏‌‏‏که از نظر قطع کتاب سخنی به میان ‏‎ ‎‏نیامد. عنوانی را که پشت کتاب امام زده شده بود از منابع مختلفی چون حاشیه مکاسب ‏‎ ‎‏اقتباس کرده بودم، خطاط نوشته بود و پشت کتاب زده بود. حضرت امام در همان ‏‎ ‎‏جزوه اول که خدمتشان داده بودم نظر منفی درباره آن عنوان نداشتند حتی یادم می‏‏‌‏‏آید ‏‎ ‎‏که ایشان خیلی دقیق ملاحظه کرده بودند، چون بعد از رؤیت چاپ کراسه اول فرمودند ‏‎ ‎‏که اسم من رُوحُ‏‏‌‏‏الله است و خطاط رَوحُ‏‏‌‏‏الله نوشته است که باید اصلاح شود. من هم ‏‎ ‎‏فرستادم آن نسخه را از کلیشه حذف کردند و این موضوع دلیل خوبی بود بر این‏‏‌‏‏که ‏‎ ‎‏ایشان در مسائل این چنین تا این حد دقت و توجه داشتند.‏

‏‎

‎