شرایط توبه
خواجه عبداللّه انصاری در مورد شرایط توبه گوید:
توبه سه شرط دارد: 1ـ پشیمانی قلبی، عذر خواهی و پوزش طلبی، پرکنده شدن و اقلاع از گناه؛ اما حضرت امام خمینی در بیان شرایط توبه به آن حدیث معروف استناد می کنند که شخصی در حضور امیرالمؤمنین گفت «استغفراللّه » حضرت علی(ع) فرمود:
ثَکِلَتْکَ أمّک! أتدری ماالاستغفار؟ ان الاستغفار درجةٌ العلیّین؛ و هو اسمٌ واقعٌ علی ستة معانٍ: اولها الندم علی ما مضیٰ؛ و الثانی العزم علی ترک العود الیه ابداً؛ و الثالث أن تؤدّی الی المخلوقین حقوقهم حتی تلقی اللّه سبحانه أملس لیس علیک تَبِعَةٌ؛ و الرابع أن تعمد الی کلّ فریضة علیک ضیّعتَها فتوْدَی حقها؛ و الخامس أن تعمد الی اللحم الذی نبت علی السُحت، فتذیبه بالاحزان حتی تُلصِق الجلد بالعظم و ینشأ بینهما لحم جدید؛ و السادس أن تُذیق الجسم ألمَ الطاعة کما أذقته حلاوة المعصیة.
امام با توجه به این حدیث شریف، می فرمایند که دو رکن اصلی توبه «پشیمانی» و «عزم بر عدم بازگشت» است و معتقدند همینکه این دو رکن توبه حاصل شد، کار سالک طریق آخرت آسان شود و توفیقات الهیه شامل حال او شود. و پس از آن، دو شرط دیگر که عبارتند از «ردّ حقوق مخلوق، و ردّ حقوق خالق» از شرایط کمال توبه و توبۀ کامله است؛ نه آنکه توبه بدون آنها تحقق پیدا نمی کند یا قبول نمی شود، بلکه توبه بدون
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 171 آنها کامل نیست... .
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 172