المبحث الثانی : فی أقسام البیع بحسب الأسباب
الدلیل الثالث علی الضمان: قاعدة ما یضمن
تحقیق فی محتملات کلام الشیخ الأعظم
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1557

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زبان اثر : عربی

تحقیق فی محتملات کلام الشیخ الأعظم

تحقیق فی محتملات کلام الشیخ الأعظم

‏ ‏

‏ثمّ إنّ ا لظاهر من صدر کلام ا لشیخ ا لأعظم ‏‏قدس سره‏‏ وذیلـه‏‎[1]‎‏ ؛ حیث کان بصدد‏‎ ‎‏دفع توهّم ا لتفکیک بین ا لجملتین : أنّ «ا لضمان» بمعنیٰ کون درک ا لمضمون علیـه ،‏

‏أمر جامع بین ا لموارد ا لتی عدّها ؛ أی ا لضمان ا لجعلی وا لواقعی ، وأقلّ ا لأمرین من‏‎ ‎‏ا لعوض ا لجعلی وا لواقعی فی مثل تلف ا لموهوب بشرط ا لتعویض قبل دفع‏‎ ‎‏ا لعوض ، وأنّ ا لموارد من أنواع ا لجامع بخصوصیّات لاحقـة إلیـه .‏

‏وعلیٰ هذا ‏یحتمل‏ أن یکون مراده من قولـه : «ا لمراد با لضمان بقول مطلق ،‏‎ ‎‏هو لزوم تدارکـه بعوضـه ا لواقعی»‏‎[2]‎‏ هو أنّ ا لإطلاق یقتضی ا لضمان ا لواقعی ،‏‎ ‎‏وغیره یحتاج إلی ا لتقیید .‏

وبا لجملـة :‏ مراده لزوم ا لتمسّک با لإطلاق لرفع ا لقیود ا لزائدة ، إلاّ ما قامت‏‎ ‎‏ا لقرینـة علی ا لمقیّد ، کا لضمان ا لجعلی فی ا لصحیح ، فضمان ا لفاسد بقی علیٰ‏‎ ‎‏إطلاقـه ا لمقتضی للضمان ا لواقعی .‏

ویحتمل :‏ أن یکون مراده دعوی انصراف ا لضمان إلی ا لواقعی ، ما لم یدلّ‏‎ ‎‏دلیل علیٰ خلافـه .‏

وا لاحتمال ا لثا لث‏ ا لذی یلوح من خلال کلماتـه : أنّ ا لمعنی ا لحقیقی‏‎ ‎‏للضمان هو ا لواقعی منـه ، وغیره لیس معنیً حقیقیّاً لـه .‏

ویرد علی ا لاحتمال ا لأوّل :‏ ـ مضافاً إلیٰ ما تقدّم‏‎[3]‎‏ ـ أ نّـه علیٰ فرض کون‏‎ ‎‏ا لضمان هو ا لمعنی ا لجامع ، فأصا لـة ا لإطلاق لاتثبت أحد مصادیقـه ؛ لأنّ کلّ‏‎ ‎‏مصداق یحتاج إلیٰ قید ، یدفعـه ا لإطلاق ، فا لحمل علی ا لضمان ا لواقعی کا لحمل‏‎ ‎‏علی ا لضمان ا لجعلی ، یحتاج إلیٰ معیّن ، ولایمکن تعیینـه با لإطلاق .‏

‏مع أ نّـه لا إطلاق فی ا لقاعدة یحرز بـه کیفیّـة ا لضمان ؛ لأ نّها بصدد بیان‏‎ ‎‏إیقاع ا لملازمـة بین ا لضمان فی ا لعقد ا لصحیح ، وا لضمان فی ا لعقد ا لفاسد ، لا‏‎ ‎‏بصدد بیان أصل ا لضمان أو کیفیّـتـه ، فکأ نّـه قال : «ا لملازمـة بین ا لضمانین‏

‏محقّقـة» بمعنیٰ أنّ ا لضمان فی ا لعقد ا لفاسد لازم ا لضمان فی ا لعقد ا لصحیح .‏

وعلی ا لاحتمال ا لثا لث :‏ أ نّـه مناقض للصدر ، ا لذی یکون بصدد بیان‏‎ ‎‏تحصیل معنیٰ واحد جامع بین ا لموارد ؛ لئلاّ یلزم ا لتفکیک ، فإنّ ا لضمان با لمعنی‏‎ ‎‏ا لحقیقی إن کان ا لواقعی منـه ، لایکون ا لضمان ا لجعلی ضماناً حقیقـة ، وإنّما یطلق‏‎ ‎‏علیـه بضرب من ا لتأویل ، فا لمعنی ا لذی جعلـه فی صدر کلامـه للضمان غیر‏‎ ‎‏صحیح ، وا لتفکیک بین ا لجملتین واقع لا محا لـة .‏

کما أ نّـه علی ا لفرض ا لثانی :‏ یلزم ا لتفکیک أیضاً ، مع أنّ هذا ا لاحتمال بعید‏‎ ‎‏عن ظاهر کلامـه .‏

‏ ‏

‎ ‎

  • )) تقدّم فی ا لصفحـة 391 .
  • )) ا لمکاسب : 102 / ا لسطر 5 .
  • )) تقدّم فی ا لصفحـة 392 .