برهان دوم بر توحید ذات

‏‏برهان دوم بر توحید ذات‏

‏‏ ‏

‏‏ترکّب أیضاً عراه إن یعدّ‏  ‎ ‎‏ممّا به امتاز و ما به اتّحد‏

‏‏ ‏

‏‏برهان دیگر بر توحید ذات این است که کثرت، یا عرضیه و یا طولیه است به این‏‎ ‎‏معنی که کثرت یا به خاطر این است که دو شی ء گرچه ذاتاً یکی است ولیکن به واسطۀ‏‎ ‎‏شدت و ضعف، تفاوت در مرتبه حاصل شده و کثرت اتفاق افتاده است. در این گونه‏‎ ‎‏کثرات البته مرتبۀ ضعیفه به مرتبۀ قویه متقوم بوده و مرتبۀ شدیده علت و حافظ مرتبۀ‏‎ ‎‏ضعیفه است. پس در این قسم کثرت دو واجب الوجود ممکن نبوده، بلکه واجب‏‎ ‎‏همان مرتبۀ شدیده است که علت است، و یا اینکه کثرت عرضیه است در این صورت‏‎ ‎‏اگر بخواهد کثرت حاصل شود، از یک طرف یا دو طرف مابه التفاوت لازم بوده بعد از‏‎ ‎‏آنکه مابه الاشتراک داشته باشند.‏

‏‏پس اگر به این قائل شویم که از هر دو طرف مابه الامتیاز و مابه التفاوت وجود‏‎ ‎‏دارد، مابه الاشتراک با مابه التفاوت مرکب شده و در هر دو، ترکیب لازم می آید و‏‎ ‎‏گفته ایم واجب نمی تواند مرکب باشد، چون در ترکیب، حد لازم است، بنابراین هیچ‏‎ ‎‏کدام نمی توانند واجب باشند.‏

‏‏و اگر مابه التفاوت از یک طرف باشد، مابه التفاوت با مابه الاشتراک مرکب شده و‏‎ ‎‏آنکه تفاوت از طرف اوست مرکب خواهد بود، بنابراین نمی تواند واجب باشد، بلکه‏‎ ‎‏واجب آن دیگری است که از طرف او مابه التفاوت نیست.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎