اشکال اشراقیون بر کلام حکمای مشائی

‏‏اشکال اشراقیون بر کلام حکمای مشائی‏

‏‏اشکال اشراقیین به مشائین این است که می گویند: چگونه می شود که از عقل اول‏‎ ‎‏که وجود قوی تر است فلک بسیط اطلس حاصل شود ولی از عقل دوم که ضعیف تر‏‎ ‎‏است فلک هشتم با آن همه کواکبی که در آن هست، که هر کدام از آن کواکب دارای‏‎ ‎‏طبیعت جداگانه ای است، صادر گردد؟‏

‏‏و چگونه می شود که از عقول پایین تر از عقل دوم با اینکه جهات کثرت در آنها‏‎ ‎‏خیلی زیاد است فقط یک فلک و یک کوکب صادر شود، ولی عقل دوم با اینکه جهات‏‎ ‎‏کثرت در او کمتر از جهات کثرت در آنهاست علت فلک هشتم و آن همه کواکب‏‎ ‎‏باشد؟ و چگونه می شود که عقل اول با اینکه قوی است یک فلک را ایجاد نموده ولی‏‎ ‎‏عقول پایین تر از آن چند فلک را ایجاد نمایند؟ چون در هر یک از افلاک جز فلک‏‎ ‎‏اطلس چند فلک جزئیه هست مثلاً برای قمر چهار فلک جزئی قائل هستند.‏

‏‏و همچنین می گویند: شمس را که بزرگ ترین و نورانی ترین و مؤثرترین کواکب‏‎ ‎‏است، عقل پنجم ایجاد کند ولی زحل و کواکب بالاتر از شمس را عقول قوی تری‏‎ ‎‏ایجاد نمایند.‏

‏‏علاوه بر اینکه ممکن است فلک اطلسی در کار نباشد و تنها فلک هشتم باشد و در‏‎ ‎‏آن افلاک جزئیه ای باشد که در هر کدام از آنها تعدادی از کواکب قرار گرفته باشد و‏‎ ‎‏حرکت آنها به تبع حرکت آن افلاک جزئیه باشد. و اصلاً ممکن است فلکی در کار‏‎ ‎‏نباشد. اضافه بر اینکه جهات کثرتی که مشائین در عقول گفته اند اعتباری بوده و عقل‏‎ ‎‏نمی تواند به واسطۀ اعتباری، موجد کثرات باشد.‏‎[1]‎

‏‏آنچه ذکر شد شبهات و ایرادات بر طریقۀ مشائین است که وثوق به طریقۀ مشائین‏‎ ‎‏را در کیفیت حصول کثرت از بین می برد.‏

‏‎

‎