اصل اول: اقسام اتصال

‏‏اصل اول: اقسام اتصال‏

‏‏یکی از آن اصول این است که متصل دو قسم است: مضاف و نفسی. و متصل‏‎ ‎‏مضاف هم به دو اعتبار گفته می شود.‏

‏‏به قسم اول بالاضافة الی الغیر متصل گفته می شود. اتصال بر دو معنی اطلاق‏‎ ‎‏می شود یکی از آن دو معنی صفت شی ء بالقیاس الی الغیر است و آن نیز به دو معنی‏‎ ‎‏است:‏

‏‏اول اینکه: مقداری با مقدار دیگری متحد النهایه باشد که دربارۀ آن مقدار گفته‏‎ ‎‏می شود که آن به مقدار دیگر متصل است، مثلاً دو خطی که یک زاویه را تشکیل‏‎ ‎‏می دهند در آن نقطه ای که با یکدیگر تلاقی نموده اند آن نقطه انتهای هر دو خط است،‏‎ ‎
‏‎

‎‏پس آن دو خط متحد النهایه هستند. و بنابراین: می گویند که یکی از آن دو به دیگری‏‎ ‎‏متصل است و هر یک از آن دو خط بالاضافة الی الآخر به اتصال متصف می شود، یعنی‏‎ ‎‏بالقیاس به خط دیگر دارای صفت اتصال است و اگر آن خط دیگر نباشد او نیز این‏‎ ‎‏صفت را نخواهد داشت.‏

‏‏دوم اینکه: جسمی به واسطۀ حرکت جسم دیگر متحرک شود؛ گرچه نهایات آنها‏‎ ‎‏متحد نباشد، مانند دو حلقۀ زنجیر که اگر یکی از آنها حرکت کند دیگری هم حرکت‏‎ ‎‏خواهد کرد. پس به هر یک از آن دو بالقیاس الی الآخر، متصل گویند، مانند اتصال‏‎ ‎‏گوشت بدن به رگهای نازکی مثل نخ و اتصال رگها به استخوانها. و بالجمله: هر دو‏‎ ‎‏جسمی که بین آنها در حرکت تبعیت باشد. و این معنی با عرف و لغت موافق است و‏‎ ‎‏مراد از مضاف در متن کتاب این دو معنی است.‏

‏‏معنای دیگر اتصال این است که اتصال صفت شی ء باشد ولی نه بالقیاس الی الغیر‏‎ ‎‏که از آن در متن به متصل نفسی تعبیر شده است و آن هم به دو معنی است:‏

‏‏یکی آن است که از قبیل وصف به حال متعلق شی ء باشد که از آن به «غیری» تعبیر‏‎ ‎‏شده است، چنانکه در هیولی چنین است؛ چون هیولی بنفسه هیچ یک از متصل و‏‎ ‎‏منفصل نیست، ولی به اعتبار صورتی که با آن در وجود متحد است، وصف اتصال را‏‎ ‎‏می پذیرد؛ چون اصل وصف اتصال از آنِ صورت است و به مناسبت اتحاد در وجود،‏‎ ‎‏صفت صورت را به هیولی نسبت می دهند.‏

‏‏دیگری، از قبیل وصف به حال خود شی ء است که از آن به ذاتی تعبیر شده است؛‏‎ ‎‏چون در آن، ذات به خودی خود و بنفسه متصل است.‏

‏‏فرق بین این دو معنی به عبارت روشن این است که اوّلی متصل به معنای‏‎ ‎‏ذوالاتصال است و دومی متصل بما هو متصل ـ یعنی نفس اتصال ـ است.‏

‏‏و به عبارت دیگر: اوّلی ممتد به معنای ذوالامتداد و دیگری ممتد به معنای نفس‏‎ ‎‏امتداد است.‏

‏‎

‎