رأی موحدین در مسأله

‏‏رأی موحدین در مسأله‏

‏‏به قول دوم، یعنی محدث الذات و الصفات بودن اجسام، مسلمانان و یهود و‏‎ ‎‏نصاری و مجوس قائل می باشند و آن مذهب فحل و رأی جزل است. بنابراین: اجسام‏‎ ‎‏از حیث ذات و صفت و صورت و هیولی حادث می باشند؛ چرا که اجسام از حیث‏‎ ‎‏جوهر متجدد می باشند تا چه رسد به تجدد عرضی.‏

‏‏والحاصل: تمام مسلمین و اهل ملل به قول دوم قائلند، لیکن حکمای متأخر از راه‏‎ ‎‏حرکت جوهریه به آن قائل می باشند، ولی علمای متقدم و عوام بدون توجه به حرکت‏

‎

‏‏جوهریه به آن قائل بوده و تمام موجودات عالم را زمانی دانسته و می گویند: آنها‏‎ ‎‏نبودند و بود شده اند.‏

‏‏به قول اول کسانی که به قدم سماء بالشخص معتقدند قائل می باشند و می گویند:‏‎ ‎‏افلاک بذواتها و صفاتها المعینه از قبیل مقدار و شکل، جز اوضاع و نسبی که پیدا‏‎ ‎‏می کنند قدیم بالشخص می باشند و نسب اجزاء آنها به سایر اجزاء و بقیۀ اجسام، قدیم‏‎ ‎‏بالنوع است ومادام که ذات فلک بوده است آنها نیز بوده اند، ولی اشخاص اوضاع به‏‎ ‎‏واسطۀ حرکت دائمی حادث است.‏

‏‏ایشان نیز کلی عناصر را قدیم می دانند و می گویند: صور اجسام عنصریه قدیم‏‎ ‎‏بالنوع است و مادۀ آنها قدیم بالشخص است و قدیم بالشخص قدیم بالنوع نیز هست.‏‎ ‎‏بنابراین: هیولی بذاتها به قدم شخصی و به قدم نوعی قدیم است و نیز بالعرض به‏‎ ‎‏واسطۀ قدم نوعی صور خود قدیم نوعی است و این قول به ارسطاطالیس و جماعتی‏‎ ‎‏بعد از او نسبت داده شده است.‏‎[1]‎

‏‏اقدمین از فلاسفه ای که پیش از ارسطو بوده اند مانند ثالیس‏‎[2]‎‏ و فیثاغورس‏‎[3]‎‎ ‎

‎

‏‏وانکساغورس‏‎[4]‎‏ و غیر ایشان، به قول ثالث، یعنی اینکه عالم اجسام قدیم بالذات و‏‎ ‎‏محدث بالصفات است قائلند.‏

‏‏منتها بین آنها در اینکه آن ذات قدیم چیست؟ تشاجر واقع شده است فرقه ای‏‎ ‎‏گفته اند: آن ذات قدیم جسم است. و فرقۀ دیگر آن را غیر جسم دانسته اند.‏

‏‏گروه نخست در تعیین جسم اختلاف نموده اند.‏

‏‎

‎