القول فی الخیار
ثبوت خیار الرؤیة
الاستدلال للخیار بصحیحة زید الشحّام
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زمان (شمسی) : 1388

زبان اثر : عربی

الاستدلال للخیار بصحیحة زید الشحّام

‏ ‏

‏وقد یستدلّ علی ا لخیار بصحیحـة زید ا لشحّام‏‎[2]‎‏ ، قال : سأ لت أبا‏‎ ‎‏عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ ، عن رجل اشتریٰ سهام ا لقصّابین من قبل أن یخرج ا لسهم .‏

‏فقال : ‏«لا یشتری شیئاً حتّیٰ یعلم أین یخرج ا لسهم ، فإن اشتریٰ شیئاً فهو‎ ‎با لخیار إذا خرج»‎[3]‎‏ .‏

وفیـه :‏ أنّ ا لظاهر من ا لروایـة ـ کما هو ا لمعهود ظاهراً من فعل ا لمشترین‏‎ ‎‏فی شراء سهام ا لقصّابین ـ هو اشتراء ا لسهم ا لذی سیخرج فیما بعد فعلاً ، فیکون‏‎ ‎‏ا لسهم مال ا لبائع قبل خروج ا لسهم ، وهذا نظیر بیع ا لثمار قبل أن توجد ویملکها‏‎ ‎‏ا لما لک ، بل هو أهون کما لایخفیٰ .‏

‏لکنّ ا لصحّـة علیٰ خلاف ا لقواعد ؛ إذا تعلّق ا لبیع بما سیوجد فی بیع ا لثمار ،‏‎ ‎‏وبما سیتعیّن فی ا لمقام .‏

‏وا لظاهر من ا لنهی عن ا لاشتراء قبل ا لإخراج ، بطلان ا لشراء کذلک ، کما هو‏‎ ‎‏کذلک فی أمثال ا لمقام ، فیکون ا لسؤال وا لجواب قرینـة علی ا لمراد من قولـه ‏‏علیه السلام‏‏ :‏‎ ‎«فهو با لخیار إذا خرج»‏ وهو أنّ اختیاره فی ا لشراء وعدمـه باقٍ ، ولم یسلب بهذا‏‎ ‎‏ا لشراء .‏


ویحتمل‏ أن یراد منـه خیاره فی ا لردّ وا لقبول ، نظیر ا لفضولی لو قلنا بجواز‏‎ ‎‏لحوق ا لإجازة ببیع ا لمجهول عند علمـه بـه ، فعلیـه لا ربط لها با لخیار ، فضلاً عن‏‎ ‎‏خیار ا لرؤیـة .‏

ویحتمل‏ أن یکون مراد ا لسائل ، اشتراء سهامهم ا لمشاعـة بینهم وبین‏‎ ‎‏غیرهم ، فینقل ا لمال إ لی ا لمشتری قبل ا لإسهام .‏

‏فحینئذٍ إن اشتراها با لتوصیف ، کان ا لخیار لتخلّف ا لوصف إن کان إفراز‏‎ ‎‏ا لسهام بإذنـه ، وإلاّ فیحتمل أن یکون ا لمراد ‏«با لخیار»‏ خیار قبول ا لتقسیم‏‎ ‎‏وعدمـه ، فتدلّ ا لروایـة حینئذٍ علیٰ جریان ا لفضولی فی ا لإفراز وا لتقسیم .‏

‏وإن اشتراها بغیر توصیف ولا مشاهدة ، کان باطلاً ، فیبقیٰ ظهور ا لنهی عن‏‎ ‎‏ا لاشتراء علیٰ حا لـه من ا لإرشاد إ لی ا لبطلان ، ویصیر قرینـة علی ا لمراد من‏‎ ‎‏قولـه ‏‏علیه السلام‏‏ : ‏«فهو با لخیار»‏ کما تقدّم‏‎[4]‎‏ .‏

وهنا احتمال آخر ؛‏ وهو کون ا لشراء با لمشاهدة ، ولمّا کانت ا لسهام با لتعدیل ،‏‎ ‎‏کانت ا لمشاهدة رافعـة للغرر ، فلمّا خرج ا لسهم رأی ا لخارج مخا لفاً لما اعتقده ،‏‎ ‎‏کما فی صحیحـة جمیل ، فیکون ا لخیار للرؤیـة إن کان ا لتقسیم بإذنـه ، وإلاّ فیأتی‏‎ ‎‏ا لاحتمال ا لمتقدّم ، أو کونـه بوصف خارج عن ا لمعاملـة ، فرأی تخلّفـه ، فثبت‏‎ ‎‏خیار ا لرؤیـة .‏

‏ومع کثرة ا لاحتمال یسقط ا لاستدلال ، ولاسیّما مع أظهریّـة ا لاحتمال ا لأوّل .‏

وأ مّا احتمال‏ کون ا لقسمـة باطلـة ؛ لعدم ا لتعدیل ، فمخا لف لظاهرها‏‎[5]‎‏ .‏

کما أنّ احتمال‏ کون ا لمراد ‏«با لخیار»‏ خیار ا لحیوان غیر صحیح ؛ لعدم‏

‏ثبوتـه للمشاع کما هو ا لمفروض ، وا لحمل علی ا لکلّی فی ا لمعیّن‏‎[6]‎‏ بعید ، بل غیر‏‎ ‎‏صحیح ، مع أنّ مبدأه حال ا لعقد ، لا حال إخراج ا لسهم .‏

‏ ‏

‎ ‎

  • )) ا لحدائق ا لناضرة 19 : 57 ، اُنظر ا لمکاسب : 249 / ا لسطر4 .
  • )) ا لکافی 5 : 223 / 3 ، ا لفقیـه 3 : 146 / 643 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 79 / 340 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 29 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب 15 ، ا لحدیث 2 .
  • )) تقدّم فی ا لصفحـة 635 .
  • )) اُنظر حاشیـة ا لمکاسب ، ا لمحقّق ا لأصفهانی 2 : 87 / ا لسطر15 .
  • )) ا لمکاسب : 249 / ا لسطر9 ، اُنظر حاشیـة ا لمکاسب ، ا لمحقّق ا لأصفهانی 2 : 87 / ا لسطر33 .