القول فی الخیار
مسألة : فی بیع الخیار
الأمر الثانی : فیما یستفاد من الأخبار الخاصّة
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زمان (شمسی) : 1388

زبان اثر : عربی

الأمر الثانی : فیما یستفاد من الأخبار الخاصّة

‏ ‏

فمنها : موثّقـة إسحاق بن عمّار‎[2]‎‏ قال : أخبرنی من سمع أبا عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏قال :‏‎ ‎‏سأ لـه رجل وأنا عنده ، فقال لـه : رجل مسلم احتاج إ لیٰ بیع داره ، فمشیٰ إ لیٰ‏‎ ‎‏أخیـه ، فقال لـه : أبیعک داری هذه وتکون لک أحبّ إ لیّ من أن تکون لغیرک ، علیٰ‏‎ ‎‏أن تشترط لی إن أنا جئتک بثمنها إ لیٰ سنـة أن تردّ علیّ .‏

‏فقال : ‏«لابأس بهذا ، إن جاء بثمنها إ لیٰ سنـة ردّها علیـه»‎[3]‎‏ .‏

‏وفیها احتما لات :‏

منها :‏ أن یکون ا لمراد بردّ ا لمبیع عند ردّ ا لثمن ، ثبوت خیار ا لفسخ لـه إذا‏

‏جاء با لثمن ، ویکون ردّه فسخاً فعلیّاً للعقد ، ولازمـه وجوب ردّ ا لمبیع ، فیکون‏‎ ‎‏ا لکلام فی ا لحقیقـة جارٍ مجری ا لعادات من قولهم : «بعتک علیٰ شرط إن رددت‏‎ ‎‏ثمنک رددت داری» أی کان لی ا لخیار .‏

‏وهذا بعید عن لفظ ا لروایـة ، وإن کان قریباً إ لیٰ فهم ا لعرف فی أمثال ا لمقام .‏

ومنها :‏ أن یکون ا لمراد اشتراط ا لفسخ علی ا لمشتری ، إذا جاء ا لبائع‏‎ ‎‏با لثمن ، فمراده من ردّ ا لمبیع عند ا لمجیء با لثمن ، ا لردّ ا لاعتباری ا لحاصل با لردّ‏‎ ‎‏ا لخارجی ، فیجب علیـه ا لفسخ ، وإن لم یفعل کان للبائع خیار ا لتخلّف ، وهذا أقرب‏‎ ‎‏إ لی لفظها .‏

ومنها :‏ اشتراط ا لانفساخ .‏

ومنها :‏ اشتراط ا لإقا لـة .‏

ومنها :‏ اشتراط ا لتملیک ا لجدید . . . إ لیٰ غیر ذلک .‏

وکیف کان :‏ فیظهر منها أنّ ا لجها لـة فی ا لشرط بهذا ا لنحو ، غیر مضرّة ؛ إذ‏‎ ‎‏لایبعد إ لغاء ا لخصوصیّـة ، علیٰ أیّ فرض کان ا لمقصود من تلک ا لفروض‏‎ ‎‏ا لمحتملـة ، وا لتعدّی إ لیٰ سائر ا لمحتملات .‏

‏وأ مّا إثبات ا لحکم للمحتملات ؛ بترک ا لاستفصال ، فغیر مرضیّ ؛ لأنّ ذلک‏‎ ‎‏إنّما هو فیما لو أحرزنا تساوی ا لاحتما لات عند ا لإمام ‏‏علیه السلام‏‏ ، وأ مّا لو احتمل أنّ‏‎ ‎‏أحد ا لاحتما لات کان ظاهراً عنده فی أ نّـه مراد للسائل وا لمجیب ، فلایصحّ‏‎ ‎‏ا لتمسّک بترک ا لاستفصال ، کما هو واضح .‏

‏ویقرب من تلک ا لموثّقـة صحیحـة سعید بن یسار‏‎[4]‎‏ وفیها ا لاحتما لات‏‎ ‎‏ا لمتقدّمـة أیضاً .‏

ومنها : روایـة معاویـة بن میسرة‏ قال : سمعت أبا ا لجارود یسأل أبا‏

‏عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ عن رجل ، باع داراً لـه من رجل ، وکان بینـه وبین ا لرجل ا لذی اشتریٰ‏‎ ‎‏منـه ا لدار حاصر ، فشرط أ نّک إن أتیتنی بما لی ما بین ثلاث سنین فا لدار دارک ،‏‎ ‎‏فأتاه بما لـه .‏

‏قال : ‏«لـه شرطـه . . .»‎[5]‎‏ إ لیٰ آخرها .‏

‏وا لظاهر من لفظها شرط ا لنتیجـة ، لکن یبعّده عدم تعارفـه ، ویحتمل أن‏‎ ‎‏یکون ذلک کنایـة عن ثبوت ا لخیار لـه .‏

ومنها : روایـة «دعائم ا لإسلام»‏ عن أبی عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ : أ نّـه سئل عن رجل‏‎ ‎‏باع داره ، علیٰ شرط أ نّـه إن جاء بثمنها إ لیٰ سنـة أن یردّ علیـه .‏

‏قال : ‏«لابأس بهذا ، وهو علیٰ شرطـه»‎[6]‎‏ .‏

‏وهی ظاهرة فی شرط ا لبائع علی ا لمشتری ، ولعلّها أظهر فی شرط ا لخیار .‏

وکیف کان :‏ تدلّ هذه ا لروایات علیٰ صحّـة ا لشرط مع ا لجها لـة فی‏‎ ‎‏ا لمجعول وزمان ا لخیار ، أو زمان لزوم ا لردّ ، أو ا لفسخ ، أو ا لانفساخ .‏

‎ ‎

  • )) رواها ا لکلینی ، عن محمّد بن یحیی ، عن محمّد بن ا لحسین ، عن صفوان ، عن إسحاق بن عمّار . وا لروایة موثقـة علی ما نسبـه ا لشیخ ا لطوسی إلیـه من مذهب ا لفطحیّـة . لکن تقدّم فی ا لصفحـة 156 ، ویأتی فی الصفحة 378 ما یظهر من ا لمصنّف قدس سره أنّ ا لنسبـة غیر تامّـة حیث عبّر بـ «صحیحـة» أو «مصحّحـة» إسحاق بن عمّار .     اُنظر رجا ل ا لنجاشی : 71 / 169 ، ا لفهرست : 15 / 52 .
  • )) ا لکافی 5 : 171 / 10 ، ا لفقیـه 3 : 128 / 559 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 23 / 96 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 19 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب 8 ، ا لحدیث 1 .
  • )) ا لکافی 5 : 172 / 14 ، ا لفقیـه 3 : 128 / 558 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 22 / 95 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 18 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب7 ، ا لحدیث1 .
  • )) تهذیب ا لأحکام 7 : 176 / 780 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 20 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب8 ، ا لحدیث3 .
  • )) دعائم ا لإسلام 2 : 44 / 107 ، مستدرک ا لوسائل 13 : 301 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب6 ، ا لحدیث1 .